Dünyada finans krizin devam etmesine bakmayarak Azerbaycan Cumhuriyeti‘nin stratejik döviz rezervleri artmakta devam etmiştir. 2009-yılında 20.4 milyar dolar olan döviz rezvlerinin hacmi 8.6 milyar dolar artarak 2010 yılında 29 milyar dolar olmuştur. Stratejik döviz rezervlerinin artması ülkede efektif para politikasının hayata geçirilmesinin göstericisi gibi belirtilebilir.

  Aynı zamanda döviz rezervleri yüksek ekonomik artımın mantığı sonucu gibi de değerlendirile bilir.Azerbaycan’da büyük oranda döviz rezervlerinin toplanmasına sebep petrol-doğalqaz politikası olmuştur. Bu da hem ekonomik, hem alt yapı, hem de sosyal sorunların çözümü için onlardan istifade edilmesine ve güçlü mali kaynakların elde edilmesine olanak yaratmıştır. Yükselen mali-döviz rezervleri hesabına ekonomide yüksek dayanıklılık potensiali yaratılmıştır.

  Hayata geçirilen para kredit ve monetar politika ülkenin banka sisteminin dinamikliğini artırmakla kalmamış, aynı zamanda finans istikrarının dayanıklılığına ve döviz gelirlerinin artmasına olanak tanımıştır. Azerbaycanda artan stratejik döviz rezervleri Azerbaycan‘ın uluslararası ödeme gücünü sağlamakla yanaşı küresel etkilerin yaranmasının karşısını almıştır. Yani, küresel ekonomik kriz döneminde büyük hacimde döviz rezervlerine sahip olan ülke gibi Azerbaycan krizin etkilerini azaltmağa muvaffak olmuştur. Makro-ekonomik temellerin yaratılması mali istikrarın güclenmesi yönünde adımlar genel olarak döviz pazarının tüm seqmentlerinin inkişaf temposu ile seyr etmesine sebep olmuştur. Milli valyutanın aktif para aleti gibi değerinin artırılması, güçlenmesi, döviz rezervlerinin yüksek değer kazanmasında, hem de mali ve tüketim pazarının üretim yönlü ithalın kesin pahalaşmasının karşısını almıştır. Bu gelişme, aynı zamanda ülke nufusunun birikmlerinin kesin bir biçimde değerden düşmesi, döviz rezervlerine olan yabancı borç yükünün artması gibi tehlikeleri etkisiz hale getirilmiştir.

  Azerbaycan Cumhuriyeti’nde hayate geçirilen ekonomik siyaset sonucu döviz rezervlerinin artması ülkede tüm ekonomik ve sosyal alanlarda projelerin hayata geçirilmesi için müsait bir ortam yaratılmıştır. Artan döviz rezervlerinin hesabına yatırım projelerinin ölçeği daha da artmıştır. Son yıllarda Azerbaycan ekonomisine 10 milyarlarla yatırım yapılmıştır ki, bunun sonuncunda da iç yatırımlar dış yatırımları büyük oranda geçmiştir. Aynı zamanda ekonominin çeşitlendirilmesi ve ülkenin taleplerini karşlamak için yatırım şeklinde sanayi üretimine, alt yapı projelerine koyulan sermayeler artmıştır. Artan döviz rezervleri sonucunda Azerbaycan uluslararası arenada da etkili olmaya başlamıştır.

   Bununla Gayri Safi Milli Hasıla ve Gayrı Safi Yurt İçi Hasıla arasındakı farkın ortadan kalkacağı ve Azerbaycanlı sermayedarların yabancı ülkelerde daha aktif faaliyet göstermeleri temin olunacak. Şunu da vurqulamak gerekir ki, mevcut durumda Azerbayacanlı iş adamları Gürcistan, Türkiye, Moldova ve s. Ülkelere yatırım yapıyor. Azerbayacan’ın Türkiye Cumhuriyeti ile derin bağları mevcuttur. Azerbayacan Türkiye ekonomisi ile ilişkileri daha da genişletmiş, her iki ülke ekonomisi ister devlet kurumları, isterse de özel sektör kurumları için açık olmuştur. Türkiye Azerbaycan‘ın petrol, qaz, enerji, tekstil ve qıda sektörüne, otomobil, tarım ve köy işkileri, lizinq, siqorta, hizmet, üretim, turizm ve diğer sektörlerine yapılan yatırımları ile önde görülüyor.

  Nahçıvan Özerk Cumhuriyetinin siyasi ve ekonomik kalkınmasında önemli rol oynayan Türkiye Cumhuriyeti Nahçıvan’ın dünyaya enteqrasyonu için ilave komünikasyon ve ulaştırma hatlarının gerçekleşmesine de öz töhfesini vermek kabiliyetindedir. Bakü-Tiflis-Kars tren yolunun Nahçıvan’a kadar uzatılması, Nahçıvan-Iğdır doğalqaz boru hattının yapılması hazırda gündemde duran esas projelerden biridir.

  Türkiye işadamları Azerbaycan‘ın yerli üretim imkanlarının formalaşmasında ve bölgelerin gelişmesine de büyük projelere de imza atmışlardı. Türk yatırımcılar Azerbaycanın her bir bölgesini kapsayan “Sinerji” konsepti ise genel olarak ülke yönetiminin hayata geçirdiği ekonomik politikanın hedeflerini kapsayan bir şekilde göze çarpıyor.

Türk şirketleri yeni iş yerlerinin yapılması ve yoksulluğun azaltılması ile bağlı stratejinin gerçekleşmesinde en aktif iştirak eden kurumlardır.

  Türk iş adamları son yıllarda finans ve banka sektöründe de üstünlük elde etmeğe muvaffak olmuşlardır. “Koçbank”, “Parabank”, “Türk İş Bankası”, “Azerbaycan Senayi Bankı”, “Azer-Türk Bank” ülkemizin mali-kredit sistemende aktif rol oynuyorlar. Bu bankalardan “Azer-Türk Bank” tarım ve köy işlerine ve sahibkarlığa mali destek göstermesiyle seçilmişler. Özenle belirtilmesi gerekir ki, Türkiye’nin en büyük kimya sanayisi olan “Petkim”in hisselerinin alınması, “Tefen” şirketi ile hisseleri alış-satışına dair sazişin imzalanması Azerbaycan’ın Türkiye’de en büyük potensial yatırımcı gibi gücünün artmasının örneğıdir. Mevcut durumda iki ülke arasında yapılan yatırımların umumi hacmi 10 milyar doları bulmuştur.

  Her iki ülke dünya ekonomisine enteqrasyonun, kalkınmanın ve bölgesel iş birliğinin yeni biçimlerini oluşturmaktadırlar. Kardeş ülkeler arasında yapılması planlanan uzun dönemli işbirliği proqramlarının icrası yakın gelecekte hem Türkiye’nin, hem de Azerbaycan ekonomisinde dinamizmin artmasına imkan vermiş olacaktır.

  Tarihi olgular gösteriyor ki, stratejik açıdan önemli bir öneme sahip olan Azerbaycan’ın Karabağ bölgesinin dağlık bölümüne İran’dan ve Türkiye’den çok sayıda Ermeni nüfusunun aktarılmasına XIX yüzyılın başlarında başlanmıştır. Çarlık Rusyasının sömürgecilik politikasının bir parçası olan bu göç süreci bütün XIX yüzyıl boyunca devam ettirilmiş ve sonuçta bölgede demografik duruma etki göstermiştir. Ermenilerin bu bölgede yapay olarak çoğaltılması onların yirminci yüzyılın başlarından başlayarak Azerbaycan’a karşı toprak iddialarının baş kaldırışmasına sebep olmuştur.

  Sovyet döneminde Azerbaycan’ın Karabağ bölgesinin dağlık kısmında yaşayan ermeni toplumu tüm siyasal, ekonomik, sosyal ve kültürel konuları içeren özerkliğe sahip olsa da, Ermenistan kendi toprak iddialarını birkaç kez ortaya atmış, ancak isteğine nail olamamıştır. Fakat SSCB’nin çöküşü sırasında Dağlık Karabağ bölgesinde yaşayan Ermenilere Azerbaycan’dan ayrılarak Ermenistan birleşmeğin zorunluluğuna ulaşmak fikrini suni olarak kabul ettiren saldırgan devlet buna ulaşmak için Dağlık Karabağ’dan 50 bin Azerbaycanlıyı soykırım ve tecavüze maruz bırakarak göç etmek mecburiyyetinde bırakmış, ayrıca Ermenistan’dan 250 bin azerbaycanlını tarihi topraklarından sınır dışı etmiştir.

  XX yüzyılın 80’li yıllarının ikinci yarısında Sovyetler Birliğinde yeniden kurma adı altında bir takım değişiklikler oldu. Böyle bir ortamda Ermeniler kendilerinin yakın ve uzak yurtdışındaki hamilerinin yardımlarıyla “Büyük Ermenistan” fikrini hayata geçirmek için açıklık ve demokrasiyi kullanarak yeniden Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ bölgesine dair toprak taleplerini ileri sürdüler.

  Her defasında Karabağla ilgili toprak iddiaları kenardan Ermenistan’ın tebliği, tahriki ve baskısıyla ortaya atılıyordu. Hiç kuşkusuz, ermenilerin bu toprak iddiaları birdenbire değil, Erivan’da, Moskova’da ve Batı’da olan hamileri tarafından henüz çok önceden dikkatle ve kapsamlı plan doğrultusunda hazırlanmıştı. Sovyet döneminde merkezi yönetim organlarının himayelerinde Azerbaycan aleyhine amaçlı şekilde propaganda kampanyası yapılmış ve sonuçta, olumsuz sosyal fikir yaratılmıştı. Ermeni ideologları ve onların destekçileri Azerbaycan’ın tarihi, sosyo-ekonomik gelişimi hakkında olguları apaçık sahteleşdirerek tüm ittifak çapında yaymışdılar.

  1988 olayları başladığında ilk zamanlar durumu son derece gerginleştirmeğe, kamuoyunu kendi taraflarına çekmeye çalışan ermeni siyasetçiler ve onların merkezi ittifakdakı hamileri tarafından vilayetin ekonomik geriliği perdesi altında Dağlık Karabağ’ın Ermenistan’a birleştirilmesi için uzun süreden beri hazırlanmış plan üzere Hankendi’nde ve Erivan’da sürekli grevler organize ediliyor, işletmeler durduruluyor ve kitlesel mitingler düzenleniyordu.

Fakat yaşanan sonraki olaylar Dağlık Karabağ Özerk Vilayetinin sosyo-ekonomik geriliği konusunda ermeni siyasetçiler ve onların merkezdeki hamilerinin ileri sürdükleri bu sahte tezin sadece bahane, esas amacın ise Ermenistan’ın Azerbaycan’a karşı toprak iddiasında olduğunu gösterdi.

Ermenistan’ın Azerbaycan’a karşı toprak iddiaları ve askeri saldırısı

  Artık yılın ikinci yarısında durum o kadar zor bir hal aldı ki, DKÖV’nin Azeri halkına karşı silahlı saldırısı oldu. Öyle ki, Ağustos’un sonu ve Eylül başlarında Kerkicahan ve Hocalı üzerine Ermenilerin toplu saldırısı yaşandı. 18 Eylül’de Ermeniler Hankendi’nde yaşayan 15 bin kadar azerbaycanlını kentten zorla çıkardılar, evleri yakıldı, kendileri ise Şuşa ve çevre rayonlara taşınmaya mecbur edildiler.

   21 Eylül 1988’de DKÖV’de özel durum ilan edildi ve yasak saati konuldu.  Fakat özel durumun uygulanması da DKÖV’de ve Ermenistan’da şiddetin önüne alamadı. Merkezi ittifak organlarının olaylara tek taraflı yaklaşımı sonucunda Dağlık Karabağ ve Ermenistan’da yaşayan Azeriler askeri saldırıya maruz kalmakla birlikte, toplu halde kendi yurtlarından çıkarıldılar.

   12 Ocak 1989 yılında SSCB Bakanlar Kurulu Riyaset Heyeti DKÖV’de ve çevresinde uluslararası ilişkilerin geriliminin devam etmesi ile ilgili olarak ve bunun önüne alıp bölgede durumu sakinleştirmek amacıyla Dağlık Karabağ’ın Azerbaycan SSC bünyesinde özerk İl statüsünü saklamakla DKÖV’de özel idare biçiminin uygulanması hakkında kararname kabul etti. Aynı kararnameyle DKÖV’de doğrudan SSCB yüksek devlet yönetimi ve kontrol organlarına bağlı Özel İdare Komitesi oluşturuldu.

   Özel İdare Komitesi “milletlerarası ilişkilerin keskinleşmesini önlemek ve bu bölgede durumu stabilize etmek” adı altında yaradılsa da, karar gösterilenlerin aksine bu komitenin faaliyette bulunduğu sürede DKÖV’de durum daha da kötüye gitmişti. Komite Başkanı A.İ.Volski durumu stabilize etmek değil, aksine kötüleştirmek politikası yürütdü. Onun etkin “çabaları” sonucu az bir sürede vilayetin idare ve müesseselerinin neredeyse tamamı Azerbaycan’ın bağımlılıktan çıkarılarak merkezin komutasına verildi. Bütün belgelerde DKÖV Azerbaycan’ın bağımlığından çıkarılmıştı.  Öyle ki, o dönemde SSCB Plan Komitesi Rapor belgelerinde Dağlık Karabağ aslında on altıncı müttefik cumhuriyet gibi, bilhassa gösteriliyordu. İl İcra Komitesi binasının üzerinde dalgalanan Azerbaycan bayrağı çıkarılıp Ermenistan bayrağı sancılmıştı. Her gün Hankendi-Erivan güzergahı üzere uçaklar 22 kez sefere çıkıyordu.

   Dağlık Karabağ’da durumun böyle bir gergin anında Ermenistan SSC Bakanlar Kurulu 1 Aralık 1989 yılında Azerbaycan’ın egemenliğini kaba biçimde bozarak DKÖV’nin Ermenistan SSC ile birleştirilmesi hakkında Anayasaya aykırı karar verdi. 42 gün içinde DKÖV’nin kurumları Ermenistan’ın ilgili bakanlık ve kurumlarına bağlandı.  Doğrudan Sovyet yönetiminin faaliyyetsizliği, bazen ise açık hamiliği sayesinde DKÖV ekonomisinin ve diğer alanlarının fiili olarak Azerbaycan’dan ayrılması ve Ermenistan’a birleştirilmesi yaşandı. Tüm bölge parti komiteleri Ermenistan KP‘nın bünyesine dahil oldu. Azerbaycan’ın tüm devlet atributları (bayrağı, arması, marş vb) değiştirildi ve DKÖV topraklarında Ermenistan bayrağı ve arması kaldırıldı. Ermenistan yönetimi ve Ermeni ayrılıkçıları merkezin bazı çevrelerinin yardımıyla bölgede gerçek anlamda Dağlık Karabağ’ın ekonomik, sosyo-politik ve kültürel açıdan benimsenilmesi süreci yürütmekteydi.

  Genellikle, 1988-1991 yıllarında, yani olayların başlangıcından SSCB’nin dağılmasına kadar olan dönemde Birliğin yöneticileri tarafından himaye edilen Ermenistan Azerbaycan’a karşı açık saldırganlık politikası yürütmüş, sonuçta yerli halk katledilmiş, yerleşim birimleri yıkılmış, yağmalanmış ve yakılmıştır. Bu yıllarda Dağlık Karabağ’da ermeniler tarafından işlenen 2559 çatışma, 315 silahlı saldırı, 1388 ateşe tutma durumları kayıta alınmıştır ki bunların sonucunda 514 kişi ölmüş, 1318 kişi yaralanmıştır.

  1992 yılının başlarından itibaren Ermenistan ordusu ardarda yukarı Karabağ’da Azeriler yaşayan son yerleşim yerlerini de işgal ettiler. Öyle ki, 12 Şubat’da Şuşanın Malıbeyli ve Kuşçular köyleri Ermenistan silahlı kuvvetleri tarafından istila edildi. Saldırı sırasında 100’den fazla Azerbaycanlı öldürülmüş, 140’dan fazlası yaralanmış ve esir alınmıştır.  Bu kanlı olaylar Rusya’nın 366. motoatıcı alayının katılımıyla hayata geçirilmiştir. 13 Şubat’dan 17 Şubat’a kadar ise Ermenilerin Hocavend ilçesinin Karadağlı köyüne saldırısında 92 kişi öldürülerek silos kuyusuna atılmış, 117 kişi rehin alınmış ve sonradan onlardan 77 kişi vahşice katledilmiştir.

   25 Şubat`dan 26 Şubat`a geçen gece Ermenistan silahlı kuvvetleri Hankendi’nde yerleşen Rusya 366. motoatıcı alayının 180 kişi askeri uzmanı ve ağır zırhlı aracının katılımıyla Hocalı kentine saldırarak kenti yerlebir ettiler.  Bir çok ağır zırhli araçla şehir tamamen yıkıldı, yakıldı ve insanlar özel gaddarlıkla katledildi. Bu soykırım neticesinde 613 kişi öldürüldü, 487 kişi sakat kaldı, 1275 kişi esir alındı ve 150 kişi kayıp düştü.

  Hocalı’ya saldırı sırasında 366. motoatıcı alayının 3. batalyonun 50’den fazla ermeni subayı ve askerleri yer almıştır. Hocalı soykırımında izleri kaybetmek için 2 Mart 1992`de Ruslara ait 366. motoatıcı alay Gürcistan’ın Vaziani kentine aktarıldı, 10 Mart`da ise mareşal Şapoşnikovun emriyle aynı alay iptal edilerek içeriği başka alaylar dağıtıldı.

8 Mayıs 1992`de İran’ın girişimiyle Tahran’da Azerbaycan ve Ermenistan liderleri arasında üçlü görüşme yapıldı. Sonradan anlaşıldı ki, görüşmede Azerbaycan-Ermenistan sınırı boyunca ve Karabağ’ın dağlık kısmında ateşin durdurulmasında ermeni tarafı aslında başka amaç peşindeymiş. İşte bu görüşme Ermenistan’a kendi niyetlerini uluslararası kamuoyundan gizlemek için gerekliydi. Hiç şüphesiz ki, Ermenistan yönetimi tasarlanmış saldırı operasyonundan önceden haberdar olmuştur. Çünkü, Şuşanın işgali Ermenistan yönetiminin Tahran’da görüşmeler yaptığı, ateşi durdurmayı taleb ettiği saatle örtüşüyor ve yapılan barış anlaşması mürekkebin kuruduğu ana kadar yürürlükte kalmıştır. Ayrıca, Ermeniler her zaman olduğu gibi, saldırı öncesinde tüm dünyaya Şuşadan Hankendi’ne güçlü saldırılar yapıldığı konusunda yanlış bilgi yaymıştılar.

   Böylece, en modern zırhlı araçlar sayesinde 289 km ² yüzölçümü, 24 000 kişi nüfusu, 1 şehir ve 30 köyden oluşan Şuşa bölgesi Ermenistan silahlı kuvvetleri tarafından işgal edildi. Şuşa uğruna giden savaşlarda 155 kişi şehit oldu, 167 kişi ise yaralandı. Ermeniler tarafından esir alınmış ve Şuşa hapishanesinde tutulan 114 Azerbaycanlı sonradan özel gaddarlıkla katledildi.

Bu olay sürekli olarak BM Tüzüğünü ve AGİT ilkelerini kabaca ihlal ederek Karabağ’ın dağlık kısmını zorla Ermenistan’a ilhak etmeye çalışan Ermenistan hükümetinin hiçbir uluslararası hukuk ilkeleri ile bağdaşmayan ve saldırgan politikasına sadık kaldığını teyit etti. Şuşa’nı ele geçirmekle Ermenistan bu sorunu sadece askeri-taktik açıdan çözmüş oldu. Sorunun siyasi çözümü ise gittikçe derinleşerek zor mecraya düştü. Şuşanın işgali sonraları diğer Azerbaycan topraklarının kaybedilmesinde önemli rol oynadı.

  Azerbaycan’ın eski müzik ve kültür merkezi Şuşa şehrinin işgalinden sonra, ermeni askeri güçleri Şuşa-Laçin yolunu kapatarak doğrudan Ermenistan Cumhuriyeti topraklarından Laçin şehrini güçlü top ateşine tuttular. Ermeni kuvvetlerinin amacı işgal ettikleri Azerbaycan topraklarında güçlenmek, Karabağ’ın dağlık bölümünü Ermenistan Cumhuriyeti’ne birleştirmek için aralarında koridor açmak idi. Şuşa işgal edildikten hemen sonra, ermeniler kısa sürede, yani 18 Mayıs`ta iki cumhuriyetin arasında bulunan eski Azerbaycan kenti Laçını da istila ettiler. Sonuçta, 1385 km ² yüzölçümü, 71 000 kişi nüfusu ve 120 köyü bulunan Laçin bölgesi Ermenistan silahlı kuvvetleri tarafından işgal edildi. Hiç şüphesiz ki, Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Dağlık Karabağ bölgesinin ermeni toplumu, hatta isteseydi bile, dışarıdan çok büyük yardım olmaksızın Azerbaycan topraklarını işgal edemezdi.

  Böylece “kendi kaderini tayin etmek” fikrini gerçekleştirmek adına Azerbaycan’ın Dağlık   Karabağ bölgesini Ermenistan birleştiren koridor silah gücüne ele geçirildi. Laçının işgali savaşın Dağlık Karabağ sınırlarından çıktığını ve Ermenistan’ın askeri işgalçilik niyetinin büyük olduğunu gösterdi. Ermenilerin “insani koridor” olarak adlandırdığı bu yol ile Dağlık    Karabağ yüklü miktarda silah, savaş mühimmatı ve asker getirildi.

  Sonuçta, 1993 yılı içinde Ermenistan’ın toprak iddiası nesnesi olan Dağlık Karabağ bölgesinin (4,4 bin km ²) sınırları dışında bulunan ve ondan 4 kez büyük olan Kelbecer, Ağdam, Fuzuli, Cebrail, Kubatlı ve Zengilan bölgeleri Ermenistan silahlı kuvvetleri tarafından işgal edildi. Bütün bu bölgeler ermeniler tarafından etnik temizlemeye maruz kalmıştır. Öyle ki, Ermenistan’ın toprak iddiası nesnesi olan Dağlık Karabağ’ın 120 bin kişilik ermeni toplumunun kendi kaderini tayin etmek girişimi gibi kaleme verdiği bu süreç Azerbaycan’ın işgal edilmiş topraklarından 1 milyondan fazla nüfusun (toplam nüfusun 15%-i) kendi ülkesinde mülteci durumuna düşmesine yol açtı. İşgal sonucunda 900`e yakın yerleşim birimi tahrip edilmiş ve yakılmıştır. Halihazırda Azerbaycan topraklarının 20%’den fazla (17 bin km ²) bölümü Ermenistan silahlı kuvvetlerinin işgali altındadır.

   1988-1993 yıllarında Ermenistan’ın askeri saldırısı sonucunda 20000 Azerbaycanlı hayatını kaybetmiş, 100000 kişiden çoğu yaralanmış, 50000 kişi ise çeşitli derecede hasar alarak özürlü olmuştur. Çatışma döneminde 4853 kişi kayıp, onlardan 1357 kişi esirlikden kurtarılmış, 783 kişi ise halen Ermenistan’da esir. Uluslararası Kızıl Haç Komitesi’nin verilerine göre 439 esir ölmüştür.

________________________

[1] Şerifov A. Bilgi ablukasından kurtulma . Bakü, “Yazıcı”, 1992, s. 183

[1] Dağlık Karabağ: Zeka galip gelecek / belgeler ve malzemeler / – Bakü, «Azerneşr», 1989, s. 67

[1] Sultanov Z. Karabağ günlüğü. Bakü, «Yazıcı» 1991, s. 67

[1] Yine orada, s. 67

[1] Pompeyev U. Kanlı Karabağ girdabı, Bakü “Azerbaycan”, 1992, s. 130

[1] Sultanov Z. Karabağ’ın siyah günleri. Bakü, «Yazıcı», 1992, s.148

[1] Hacıyev N. Dağlık Karabağ’ın tarihinden belgeler. 2005, s.143

[1] Sultanov Z. Hocalı faciası. Bakü, Işık », 1993, s.35-37

[1] Şerifov A. Bilgi ablukasından kurtulma . Bakü, “Yazıcı”, 1992, s. 8

[1] Hacıyev N. Dağlık Karabağ’ın tarihinden belgeler. 2005, s.143-144

[1] Yine orada, s. 145

[1] Hacıyev N. Dağlık Karabağ’ın tarihinden belgeler. 2005, s.148

[13] Yine orada, s. 157

[14] Yine orada

  Yoksul bir ailenin en küçük çocuğu olarak dünyaya gelmişti… Çok çocuklu ve yoksul ailelerde, ağabeylerin /ablaların eski kıyafetleriyle büyür, küçük olanlar… Tüm çocukluğu boyunca bir tek yeni kıyafeti olmadığı gibi esaslı bir oyuncağa da sahip olamadı… Kendi imkânları ile bezden ya da tahtadan yaptığı oyuncaklarla giderdi oyun ihtiyacını…

Standart ölçüler ve bilimsel öğretiler göz önüne alındığında kesinlikle kötü bir çocukluk geçirmişti… Yoksulluğa paralel olarak bir de cehalet hâkimdi… Baba ilkokul üçten terk anne okuryazar dahi değil… Ruh sağlığı ya da çocuk ruhu gibi kavramlar, onlar için Çin kadar uzak…

  Ama mutlu bir çocuk olması telkin ediliyordu…”Beterin beteri var” “Buna da şükretmek lazım” türünden telkinlerle mutlu olmak gerekliliğini kanıksıyordu… Daha hayatın ilk adımlarında kendisini mutsuz kılan gerçekler karşısında “mutlu olmak” gibi bir çelişki dayatılıyordu… Ve bu oyun hayatı boyunca devam edecekti…

  İlkokula başlarken hiçbir tercih hakkı olmadı… Beyaz yakalı siyah önlük giydirdiler ve saçlarını üç numaraya tıraş ettiler… Meradaki koyunlar gibi kırpılmış hissetti kendini ama tercihini ifade edemedi… Tüm ilkokul boyunca her sabah “Andımızı” okudu arkadaşlarıyla beraberi, bağır bağıra ve hiçbir zaman anlayamadı içeriğini… Cephelerdeki savaşlar biteli asırlar olmuştu ya, ders kitaplarında bitmeyen savaşların şiirlerini ezberlettikler ve tiz sesiyle bağıra bağıra savaş, kahramanlık şiirleri okudu…

  Neye yeteneği olduğuna dair en ufak bir fikri de olmadı… Yetenekleri hep” İcat çıkarma lan velet” tepkisi ile törpülendi… Marifet icat çıkarmakta değil kendisi için ön görülenle mutlu olmaktaydı. O da öğle yaptı…

  Ortaokul ve lisede de değişen bir şey olmadı… Yetenekleri ya da ilgi alanları sorgulanmadan, onun adına tercihler yapıldı ve o da kendisi adına yapılan tercihlerle mutlu oldu… Edebiyata ilgisi vardı ama o lisede “matematik” şubesinde okudu… Çünkü “Matematik” şubesinde okuyanlar “zeki ve becerikli” sayılıyordu… O da zeki ve becerikli sınıfına dâhil olup, yüreğindeki cevheri bastırarak mutlu oldu…

  Üniversite tercihini yaparken de yine beklentiler uygun davrandı… Edebiyatla ilgili bir bölüm vardı gönlünde ama çevresindekiler sayısal bir bölüm kazanması gerektiğini düşünüyordu… Yetenekleri ile alakası olmayan bir bölümü kazandı ve dört yıl boyunca o bölümde okudu… Başarılı bir öğrenciydi ve okulunu hiç uzatmadı… Mezuniyet töreni yaptılar, cübbe ve kep giydirdiler, alkışladılar…O da kendisinden bekleneni yaparak mutlu oldu…

  Askerliği “yedek subay” olarak yapmak istiyordu ama olmadı “kısa dönem” uygun görüldü… Kültür düzeyi düşük, bir koğuş dolusu gençle, aynı koğuşlarda yatıp kalktı… Birkaç defa bitlendi… Ama “Her şey vatan için”di ve o yine kendisinden bekleneni yaparak mutlu oldu…

  Askerden sonra uzun bir süre işsiz kaldı… Çalmadık kapı, başvurmadık kurum bırakmadı…”Allahtan umut kesilmez” diye belleyerek bu durumdan da rahatsızlık duymamayı öğrendi… Onca yıl okumasına, askerliğini yapmış olmasına, yabancı dil başta olmak üzere bir sürü avantaja sahip olmasına rağmen iş bulamıyor olmasına aldırmadı ve mutlu oldu…

  Sonra “Kamu Personeli Seçme Sınavı” icat oldu, hayatı boyunca sınavdan sınava koşmuş olmasına aldırmadı ve kendisinden beklenildiği üzere sınava girdi… Yüz tam puan üzerinden seksen beş puan alınca az bir zamanda ataması da yapıldı… Şimdi aslanlar gibi devlet memuru olmuştu ve sıra evlenmeye gelmişti…Tam bu noktada anası devreye giriyordu, anası onun yerine karar verecek ve seçim yapacaktı… Uzak bir akrabanın balıketli, hafif bıyıklı, kısa boylu kızı münasip görüldü… Bir paket çikolatanın kılavuzluğunda kız istenildi, hemen söz ve nişan, senesine de düğün yapıldı… Tüm bunlara, onun adına, birileri karar veriyor ve yapıyordu ona düşen ise sadece mutlu olmaktı… O da öğle yapıyordu… Kendisi adına verilen kararlara ve yapılan tercihlere mutlu oluyordu… Kaç tane ve ne zaman çocuk yapacağına kadar etrafındakiler karar veriyordu o da bu kararlardan dolayı mutlu oluyordu…

  Yetenekleriyle alakasız bir işte, günde en az sekiz saat aynı sandalye üzerinde oturarak çalıştı… Hiçbir şey hissetmediği bir kadınla evlendirdi ve iki de çocuk yaptı… Hiçbir özeli olmadı, hiçbir macerası ya da çılgınlığı… Ama hep mutlu göründü…

   Sonra bir gün her şey değişti, artık herkesten kaçıyor, hiç konuşmuyor ve yemek yemiyordu…Sürekli uyuyor ve düşünüyordu…Mutsuz muydu artık?.. Hemen bir doktora götürdüler, her bir yanına bakıldı, kan ve idrar tahlilleri yapıldı hiçbir şey bulunamayanınca karar verildi, mevzu psikolojikti…

  Kurumdan yeni bir sevk kâğıdı alınarak Devlet Hastanesi’nin psikoloji servisine gidildi… Çokbilmiş doktor, bir filozof edası ile on dakikalık bir inceleme neticesinde teşhisi koydu “Depresyon”…Bir çanta dolusu ilaç verildi… Depresyondan çıkacak ve o eski haline dönecekti… Mümkünü yok eski hayatına dönecek, doktorundan tutun da mahallenin bakkalına kadar herkesin gayesi bu oldu…

  Oysa belki de bir “batma” değildi onunki… Belki de hayatında ilk defa çemberin dışına çıkıyordu… Şayet gerçekten depresyonsa yaşadığı şeyin adı, onu depresyona sokan şey zaten yaşadığı hayattı… Yaşamayı arzu ettiği hayat ile yaşadığı hayatın çelişkisi… Şimdi el birliği ederek, ilaçlarla, dualarla, büyülerle, muskalarla onu eski hayatına döndürmeye çalışıyorlar…

Mutsuz olduğun ama mutlu gibi davrandığın hayat yüzünden depresyona giriyorsun ama ilaçlarla seni eski haline geri döndürmeye çalışıyorlar… Adına da “Tedavi” diyorlar…

   Buyurun size öykü tadında bildiğiniz örnek… Etrafınızda buna benzer ne kadar çok mutsuz insan var hiç fark ettiniz mi?.. Belki bizzat siz bu haldesiniz…Hayatımız ev ile iş arasında geçip gidiyor…Evden işe, işten eve giderken kullandığımız güzergahı dahi değiştirmiyoruz…Büyük çoğunluğumuz monoton bir hayatın içinde, başkalarının bizim hakkımızda verdikleri kararları tatbik ederek mutlu olduğumuzu sanıyoruz…Oysa çoğu zaman yaşadığımız depresyonların farkına bile varamıyoruz…Çünkü depresyona girmek, kendimiz için yaptığımız tek bağımsız eylem…Ve bize kendimiz için, kendi irademizle alınmış kararları uygulama hakkı tanınmamıştır…