Araştırma, Gazi Üniversitesi Fen Fakültesi İstatistik Bölümü Başkanı Prof. Dr. Reşat Kasap’ın danışmanlığında, araştırmacı olarak Oktay Soysal, Ceyda Mısırlıoğlu ve Özge Ersoy ile birlikte yapılmıştır.
Trafik kazaları, gelişmekte olan diğer ülkeler gibi Türkiye için de önemli bir halk sağlığı sorunudur ve her yıl kazalara bağlı binlerce insan yaralanmakta ya da ölmektedir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) raporlarına göre yaralanmaya bağlı ölümler arasında ilk sırayı trafik kazaları almaktadır. Trafik kazaları maddi manevi her yönden büyük kayıplara neden olmakta, gün geçtikçe daha da önemli bir sorun haline gelmektedir. Trafik güvenliği probleminde hatırlanması gereken ilk şey; yapılacak her türlü çalışmanın, temelde insan yaşamının veya yaşamlarının kurtarılabilmesi gibi anlamlı bir öncelik içerdiğidir.
Trafik kazalarının azaltılması, bireylerin trafik kazaları konusunda ne derece bilinçli oldukları aynı zamanda beklenti ve isteklerini saptayabilmek için anket düzenlenmiş, analiz edilmiş ve birtakım bulgular elde edilmiştir.
Türkiye kaza istatistikleri analizinde kullanılan verilerin yığını Türkiye’dir. Araştırmanın hazır verilerle yapılacak kısmının çalışma alanı, Türkiye verilerini kapsamaktadır. Yapılacak anket çalışmasının çalışma bölgesi Ankara il sınırları içinde tabakalı tesadüfî örnekleme yöntemiyle seçilen örneklerdir. Bazı değişkenler arasındaki ilişkilerin incelenmesiyle elde edilen sonuçlar aşağıda özetlenmiştir.
Trafik kazalarının önlenmesi ve azaltılması için en etkili çözümün eğitim olduğu görüşü büyük orandadır. Bunun yanı sıra trafik cezalarının arttırılması ve bölünmüş yol ve otoyol yapımı etkili çözümler arasında anlamlı paya sahip olduğu gözlenmiştir.
Trafik karışıklığına en çok neden olan araç türü bakımından yöneltilen sorulara bireylerin büyük çoğunluğu minibüs, otomobil ve otobüslerin neden olduğunu düşünülüyor. Anketlerde yapılan açıklamalarda minibüs-otobüs şoförlerinin ve ticari taksilerin trafiği tehlikeye attığı görüşü yaygın olduğu saptanmıştır.
Anketimize katılan sürücü belgesine sahip bireylerin % 70.2 si sürücü kurslarını yetersiz veya kısmen yeterli bulmakta gerektiği kadar yeterli görmemektedirler.
Avrupa’da sürücü belgesini almaya hak kazanmış yeni sürücülere, belgenin verilmesini takip eden ilk yıllarda geçerli olmak üzere bir takım kısıtlamalar getirilmiştir. Genellikle ilk iki yıllık sürücülük süreçlerinde stajyer sürücü olarak anılan sürücüler, bu süre zarfında trafik suçu işleme, hız yapma, yolcu taşıma, belirli seviyede alkol alarak sürücülük yapma ve benzeri konularda sınırlandırılmış, bazı ülkelerde de sürücülük yeteneklerini geliştirmeleri için bir takım ileri eğitim kurslarını almakla yükümlü tutulmuşlardır. Uygulanan bu kurallara uymayan sürücülerin stajyerlik süreleri yetkili makamlar tarafından uzatılmakta, hatta belirli koşullarda sürücülerin sürücü belgeleri geri alınarak yeniden sürücü eğitimi almaları ya da yalnızca teorik ve pratik sınavı yeniden geçmeleri istenmektedir. Ülkemizde de buna benzer bir uygulamanın getirilmesi sürücü becerilerine sahip olmayan vatandaşların kolayca ehliyet almasına ve trafikte tehlike unsuru olmasına engel olabilir.
Bireylerin Ankara’da mevcut yaya alt ve üst geçitlerin kullanım açısından uygunluğu sorusuna verilen cevapların %
Yaya geçitleri taşıt yolunda yayaların güvenli bir şekilde karşıya geçebilmelerini sağlamak amacıyla düzenlenmiş alanlardır. Taşıt yolu ve kavşaklarda yaya geçitleri bordür taşı ile kesilmemeli ve taşıt yolu seviyesine kadar her üç yönde en fazla %8 eğimli rampalar yapılmalıdır.
Yaya ve araç trafik yoğunluğuna bağlı olarak, ışık kontrolü olmayan yaya geçitlerini engellilerinde kullanacağı düşünülerek, sürücüler yaya geçidinden en az 20m önce yaya geçidi işaretiyle uyarılmalıdır. Engellilerin hareketini kolaylaştırmak için yaya geçitleri düzayak olmalıdır. Yoğun trafik ve taşıt yollarında engellilerin de kullanabileceği alt/üstgeçitler yapılmalı, bu geçitlerde çevre uygunsa eğimi %8’i geçmeyen rampalar kullanılmalıdır. Eğer gerekli görülüyorsa tekerlekli sandalyeli engelliler için hareket eden eğik asansörler yapılmalıdır.
Yapılan analiz sonuçlarına göre %90 anlamlılık düzeyinde cinsiyet ile sürücü tipi arasında ilişki olduğu istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Bayanların baylara göre kurallara uyma konusunda daha özverili davrandıkları söylenebilir. Bu konuda baylar sürücü tipi olarak rahat bir sürücüdür diyebiliriz.
Cinsiyet ile araca binildiğinde ilk yapılan eylem arasında ilişki olduğu %90 anlamlılıkta saptanmıştır. Bayların büyük bir bölümü güvenlik önlemlerinin alınması yerine ilk olarak kontağı çalıştırmayı düşündükleri gözlenmiştir. Bayanların büyük bir bölümü ise emniyet kemerinin takılması yada diğer güvenlik önlemlerini almayı ilk planda düşündükleri gözlenmiştir. Bu konuda bayanlar baylara göre daha hassastır diyebiliriz.
Trafikte en çok ceza alma nedenlerine bakıldığında 20-24 genç yaş grubu hız sınırlarının aşılmasından, 25-35 yaş grubu cep telefonu ile konuşma ve hız sınırı aşımından 35-44 yaş grubu hatalı solamadan 35-55+ ise hatalı solamadan en çok ceza almıştır.
Emniyet kemerinin az ya da hiç kullanılmama sebebi çoktan seçmeli sorusuna %49.1 i emniyet kemerinin rahatsız ettiğini, %13.4 ü hava yastığının yeterli olduğunu, %15 i bu problemin başkasını ilgilendirmediğini, % 14 ü hamileler için sakıncalı olduğunu, % 18.1 i iyi bir sürücü olduğu için gerekli olmadığını, %24.3 ü düşük hızda bir işe yaramadığını, %21.4 ü araç içerisine kilitlemesinden korktuğunu, % 19.8 i kısa yolculuklarda işe yaramadığını düşündüğü için emniyet kemerinin az ya da hiç kullanılmadığını düşünüyor. Bu sorunun aşılabilmesi için emniyet kemerinin faydaları ana okuldan başlayan bir eğitimle çok iyi anlatılmalı, görsel ve yazılı basında emniyet kemeri konusuna daha çok yer verilmelidir. Bireylerin bu konuda daha da bilinçlenmesi gerekmektedir.
Trafikte karşılaşılan sorunların en önemlileri aşırı hızla araç kullanma, ehliyetsiz araç kullanma, cep telefonu ile konuşma ve alkollü araç kullanma olarak saptanmıştır.
