Harp sanayimizin temeli, Fatih Sultan Mehmet’in inşa ettirdiği Tophane-i Hümayun ile atılmış ve daha sonra bu tesis Kanuni Sultan Süleyman devrinde yabancı ülkelerden getirtilen uzmanların yardımı ile geliştirilmiştir. Yine Fatih Sultan Mehmet zamanında, Haliç’te Taşkızak Tersanesinde gemi kızakları tesis edilmiştir. İmparatorluğun muhtelif bölgelerine dağılmış askeri fabrikalar mutlakıyet ve meşrutiyet devirlerinde çoğunlukla İstanbul hudutları dahilinde toplanmıştır.
Bunlar sırasıyla; Tophane, Bakırköy, Baruthane, Zeytinburnu fabrikaları ile Kırkağaç tapa fabrikasıdır. Ayrıca, Hendek ve Bayramiç hızar fabrikaları Konya ve Kayseri Küherçile Atelyeleri, İstanbul dışında faaliyetlerine devam etmiştir. Nisbeten modern sayılacak silah ve mühimmat imalatı 1863 yılında Tophane Müşirliği’ne teyit edilen Halil Paşa zamanında başlatılmıştır. Osmanlı İmparatorluğu zamanında ufak çağlı bazı dağ ve sahra toplarıyla obüs imali yapılmıştır. Balkan harbinden sonra askeri fabrikalardan bazılarının Anadolu’ya bakli düşünülmüş, 1914 yılında Birinci Dünya Savaşının başlaması ile bu teşebbüs sonuçlandırılamamıştır.
1919 yılından sonra Erzurum-Eskişehir ve Ankara Silah Tamirhaneleri ile Keskin fişek imalathanesinin kurulması Askeri Fabrikaların Anadolu’da tesisi hususunda ilk adımı teşkil etmiştir. Adı geçen tesislerin bir merkezden yönetilmesi amacıyla 1921 yılında Ankara’da Asker Fabrikalar Umum Müdürlüğü kurulmuştur. Lozan Antlaşmasını müteakip Askeri fabrikaların teşkilatlandırılması ve yeni fabrikalar kurulması için yapılan incelemeler sonunda 1921 yılında, Harp Sanayi tesislerinin Kırıkkale’de kurulmasına karar verilmiştir.
Nihayet, 1950 yılında 5591 sayılı kanun gereğince Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü, Makine ve Kimya Endüstri Kurumu Genel Müdürlüğü olarak, İktisadi Devlet Teşekkülü haline getirilmiştir. MKE Kurumu tesisleri 1950 yılından sonra birincisi Offshorc, ikincisi Alman siparişlerinin karşılanması için 1954 ve 1958 yıllarında olmak üzere iki defa tevsi ve modernize edilmiştir.
Harp Sanayii yönünden dünyadaki bazı uygulamalar
Harp Sanayi Fabrikalarının Savunma Bakanlığına bağlı olarak çalışan ülkeler Rusya, İngiltere, İran, Pakistan, İsrail, Yunanistan, Harp Sanayii Fabrikaları özel teşekkül ve İktisadi Devlet Teşekkülü olarak çalışan ülkeler; Amerika, Batı Almanya, Fransa, İtalya ve Türkiye’dir. (iktisadi devlet teşekkülü haline çalışan fabrikaların yakında Savunma Bakanlığına bağlanacağının öğrenildiği belirtilmektedir.)
Başta M.K.E. Kurumu olmak üzere resmi ve İktisadi Devlet Teşekkülleriyle özel sektörü güdümlü ve devamlı olarak bu esaslar içinde geliştirmek suretiyle hedefe yöneltmek şarttır. Bunun için M.S.B. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ve Devlet Planlama Teşkilatının koordineli olarak çalışması gereklidir. Bu çalışmalar esnasında aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurulmalıdır.
Milli bekamız yönünden savunma sanayiimiz ve özellikle silah, roket ve mühimmat imalat kapasitemiz ileri ülkelerin savunma sanayilerine paralel ve mümkün olan ölçüde kendi kendimizi yeterli olacak şekilde kurulmalı ve geliştirilmelidir. Siyasi buhran, mahalli savaşlar ve bazı anlaşmazlıkların ortaya çıkması halinde, ihtilafın dışında kalan ülkeler askeri yardımlarını ve harp gücünü doğrudan doğruya etkileyen ikmal maddelerinin satışını kısıtlamakta veya durdurmakta ve ülkeler kendi imkanlarıyla baş başa bırakılmaktadırlar.
Bu bakımdan evvel emirde mevcut imkanlarımızı daima tutabilecek her cins sarf malzemesini ve yedek parçayı imal edebilecek savunma sanayii tesislerimizi milli sanayi tesislerimizi milli sanayi imkanlarımızla gerçekleştirmeliyiz.(Devamı gelecek yazımda….)
İstanbul’un fethi ve MKE’nin savunma sanayindeki rolü (2)
