Max Boot’ un “Hangi kültürden olursa olsun, daha güçlü bir düşmanla çarpışmak zorunda kalanların başvurduğu son çaredir.” şeklinde tanımladığı gerilla savaşının aksine hibrit savaşlar için hedef ülkenin daha güçlü olması gerekmemektedir. Tam da bu aşamada kuvvet çarpanı olarak devreye hibrit mücadele girmektedir.
Küreselleşme, Endüstri 4.0 devriminin getirdiği son dönem teknolojik gelişmeler ve bilgiye ulaşmadaki köklü ve nitelikli değişim, önceden tecrübe edilemeyen bir gelişmeyi dünya ülkelerine kabul ettirmiş, savaş kavramı da bunun gelişim fırsatçısı olmuştur. Büyük ölçüde kullanılan ve araştırmalara konu olan Hibrit savaş terimi üzerinde anlaşılan bir tanım bulunmamakla birlikte Hibrit (Melez) savaşın tanımı ve ne zaman başladığı konusunda tam bir mutabakat yoktur. Bu nedenle hibrit savaş kavramının tanımına geçmeden önce “hibrit” teriminin etimolojik olarak ne anlama geldiğine bakmak yerinde olacaktır.
Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğüne göre hibrit Fransızcadan ( hybride) dilimize hibrit kelimesi isim olarak melez anlamı ile birlikte; teknolojik anlamda da iki farklı güç kaynağının bir arada bulunması, savaş kavramı ise devletlerin diplomatik ilişkilerini keserek giriştikleri silahlı mücadele, harp, cenk, cidal, uğraşma, kavga, bir şeyi ortadan kaldırmak, yok etmek amacıyla girişilen mücadele şeklinde tanımlanmaktadır. İngilizce Oxford sözlüğünde ise hibrit (hybrid) kavramı iki farklı maddenin birleşiminden oluşan maddeyi ifade etmek için kullanılmaktadır.
Hibrit tehditlerin tanımı ile ilgili yapılan tanımlar, gelişen ve değişen durumlar sebebiyle kısa bir sürede değişebilir veya bu tehditlerle mücadele kapsamındaki faaliyetlerin yapısını etkileyebilir. Hibrit tehditlerin çeşitliliğinden hareketle tespit edilen hedeflerin belirlenen zayıf noktalarına yönelecek şekilde özel olarak da hazırlanabilirler.
Hibrit savaşın geleneksel savaştan ayrılan en önemli tarafı, savaş ilan edilmeden ve başlangıçta mümkün olduğunca fark ettirilmeden yoğunluğu hedef ideale bağlı çatışmanın sürdürülmesi durumudur. Anlama ve kavrama açısından; farkına varılamayan zaman zaman küçük parıltılar çıkaran pamuğun için için yanması bu duruma verilebilecek güzel bir örnektir. Bu tür savaşlarda saldırı olduğunu anlamak ve başlangıç zamanını tahmin etmek önceleri zor olsa da teknolojik gelişmelerle atbaşı birlikte giden istihbarat faaliyetleri tehlikeyi kısa zamanda tespit edebilecek kabiliyete ulaşmıştır.
Hibrit savaşında politik amacın çıkarlar ve tehditler kapsamında, hedef seçilen ülkede gerek hükümet politikalarından kaynaklanan sorunlar, gerek otorite zayıflığı veya boşluğundan kaynaklanan olası yada var olan tehditlerin kısmen azaltılmasını sağlayacak yada ortadan kaldıracak yeni bir siyasi iradenin kurulmasını sağlamaktır. Adalet ve benzeri ihtiyaçların öne sürülerek organize edilen barışçıl protestoların zaman içinde direniş ve muhalif grupların desteklenmesi ile kitlesel insan toplulukları meydana getirerek oluşturulan kaos ortamının iç terör eylemlerine dönüştürülerek, kamu binalarının ve işyerlerinin zarar görmesi sonucu masum insanların yaralanması ve öldürülmesi ile meydana gelen ayaklanmalar ile dirlik ve düzenin varlığı konusunda kamu’da yaratılmış olan yaygın inancın zayıflatılması ve ortadan kaldırılmasına çalışılması için gerçekleştirilen eylemler amaca giden yol olarak seçilmiş eylemlerdir.
Amaçlara tesir edecek temel unsurlar ise özel kuvvetler, düzensiz güçler, düzenli birlikler, ekonomik savaş unsurları, siber saldırı unsurları, diplomasi, bilgi harekâtı ile hedef ülkedeki kontrollü kaos ortamını destekleyen ve teşvik eden yerel güçler yer almaktadır. Kontrollü kaos ilerleyen süreç içerisinde kaosa ve iç terör eylemlerine evrilebilmektedir.
Geleneksel ve düzensiz yöntemlerin birlikteliği tarih boyunca kullanılmıştır. Amerikan Devrimi ve Napolyon Savaşları ile XIX. yüzyılda küçük çatışmalarda melez savaş örneklerine rastlamak mümkündür. Guatemala’daki 1837-1839 isyanında domuz avcısı Rafael Carrera’nın köylüleri Mariano Galvez’in hükûmet güçlerine karşı üç yıl süren bir ayaklanma ile liberalleri görevden alan isyancılar Carrera’nın hâkim olduğu hükûmeti kurmuşlardır.
Hibrit savaş yönteminin Osmanlı döneminde başarılı bir şekilde uygulandığına rastlamak da mümkündür. İber Yarımadası’ndaki gelişmelerin İstanbul’daki Osmanlı yöneticilerince dikkatle takip edildiği, Tunus ve Cezayir’in istikbalini sorgulamak üzere içinde bulunulan durumdan yararlanılarak propaganda faaliyetlerine başlandığı ve bu faaliyetlerin Afrika’da yaygınlaşması amacıyla hareket tarzlarının belirlendiği, Tunus ve Cezayir’in yanı sıra hayati derecede stratejik öneme sahip Fas’ta da kontrol ve koordinenin planlanan operasyon sonucunda yerli kabilelerle Fransız kuvvetleri arasında çatışmaların çıkması, Fas’taki bütün kabileler arasında büyük heyecan yarattığı, Türk ordusunun Mısır’ı işgal edebilirse genel bir ayaklanma hâlini alabileceğinden şüphe olmadığı, bu vaziyette Türkiye için yapılacak işin Arapçayı iyi konuşur, mahalin âdet ve mizacına uyabilecek zeki ve kabiliyetli adamlar göndermek suretiyle Fas içinde çalışmak, birçok kabileleri Fransa aleyhine kaldırmak duyulan heyecanın kaynağıydı. Sonuçta böyle olmuştu Fas’a geçen Türk subayların buradaki etkin propagandalarının hızla yayılması ile birlikte Taza, Meknes, Atlas dağlarının doğu ve kuzeydoğusundaki şehirler arasında yaşayan Berberi kabilelerinin General Hanry komutasındaki Fransız birliklerine saldırmaları sonucu Fransızların önemli ölçüde kayıplar verdiği Fas’ta yayımlanan gazetelerde doğrulanmıştır.
1914 Osmanlı-Rus Savaşı sonrasında Osmanlı devleti; Kasım 1915’te Rusya’daki Türk topluluklarının esaretten kurtulmalarına yönelik planlarını uygulama sahasına geçirmek üzere harekete geçmiştir. Rusya’daki Sakin Müslüman – Türk Tatarlarının haklarını Müdafaa Cemiyeti adıyla tüm dünyaya hazırlanan bir bildiri ile propaganda niteliği taşıyan çağrıyı Rusya’nın düşmanı Almanya, Avusturya – Macaristan ve Bulgaristan’a , tarafsız İsveç, Norveç, İsviçre, Danimarka, Amerika’ya, Rus boyunduruğundan kurtulmaya çalışan Polonyalılara, Ukraynalılara, bugün Rusya’nın müttefiki İngiltere, Fransa ve İtalya’ya yapılmıştır. Ayrıca Budapeşte, Viyana, Avusturya-Macaristan, Almanya İmparatoru, Bulgar Kralı’ndan Türk topluklarının Rus boyunduruğundan kurtarılması yönünde savaş dışında örgütsel yöntemlerle Türk topluluklarının kurtarılması yönünde propaganda faaliyetleri yürütmüştür.
Rusya Genelkurmay Başkanı Valery Gerasimov’un 2013 yılında yayımladığı ve sahada uygulandığı görülen “Öngörüde Bilimin Değeri” başlıklı makaleye “Gerasimov Doktrini” adı verilmiştir. ‘’Askeri Çatışmaların Çözümünde Askeri Olmayan Yöntemlerin Rolü’’ adlı değerlendirmede; Siyasi Hedeflere Ulaşmak için Silahlı Savaşın Değiştirilmiş Karakterini aşağıdaki şema ile anlatılmış ve Hibrit Savaş’ın çerçevesi çizilmiştir.(Devamı gelecek yazımda)…
Kuvvet çarpanı olarak “Hibrit Savaşı” (2)
