Türk Toplumu, kamu yönetiminin üstlendiği hizmetleri, kaynakları etkin ve verimli kullanarak, zamanında ve gereken en kısa süre içinde, bir başka deyişle hızlı bir biçimde üretmesini beklemektedir. Genelde modern yönetim bilimi, özelde kamu yönetimi disiplini, etkin verimli ve hızlı çalışan, nitelikli mal ve hizmet üreten kuruluşların benimsemeleri ve uygulamaları gereken ilke, önlem, yöntem ve teknikleri belirlemeye ve geliştirmeye çalışmaktadır.
Yolsuzlukların yapılmasıyla bir ülkenin ekonomik ve siyasal düzeni, sosyal ve ahlaki yapısı, hukuk ve asayiş düzeni doğrudan veya dolaylı olarak olumsuz yönde etkilenmektedir. Yolsuzlukların yaygılaşması, serbest pazar ekonomisinin temel dinamikleri olan; serbest rekabet, kişisel girişimler, fiyatların oluşması, mal ve hizmetlerin sunulmasında arz-talep dengesinin sağlanması gibi unsurları tahrip etmekte ve hatta işleyemez duruma getirebilmektedir. Ayrıca her bir mali suçun ülke ekonomisine reel olarak verdiği zararların hesaplanması durumunda, bu suçla mücadelenin önemi net olarak anlaşılmaktadır.
Yolsuzluğun; bürokrasiyi ve siyaseti çürüttüğü, enflasyonu körüklediği, ekonomiye zarar verdiği, haksız rekabet yarattığı, böylece devlete ve halka zarar verdiği kabul edilen evrensel bir gerçektir. Yolsuzluğun sadece günümüz toplumlarına özgü bir olgu olmayıp, en az devletler kadar eskilere dayandığı bir gerçektir.
Yolsuzluğun şüphesiz en önemli etkisi, demokrasinin vazgeçilmez koşulu olan hukuka bağlılık’ ilkesi üzerindeki etkisidir. Yolsuzluklar, demokraside tüm bireylerin hukuk önünde eşitliği ilkesini ortadan kaldırarak, kamu mallarına ve olanaklarına eşitlik içinde ulaşabilme ilkesini zedelemekte ve böylece kamusal makamları ya da görevleri, küçük bir gruba hizmet sunan ve karşılığında çıkar sağlanan bir tür ayrıcalıklı yerlere dönüştürmektedir.
Bunların yanı sıra yolsuzluklar, yasal otoriteye karşı duyulan saygıya da büyük zarar vermekte, siyasi otorite halkın desteğinden yoksun kalmakta, iktidar ile halk arasında kopukluklar başlamaktadır.
Bir görevlinin görevini bir gerçek veya tüzel kişiye haksız çıkar sağlayacak biçimde yapması ya da bu kişinin eylemlerini görmezlikten gelmesini sağlamak için kendisine verilen para, hediye ya da sağlanan olanak olarak tanımlayabileceğimiz rüşvet, devletin ortaya çıktığı çağlardan bu yana güncelliğini korumuş, modern ceza yasalarında suç olarak düzenlenmiştir (Bozkurt ve Ergun,1998).
İngilizce “corruption” sözcüğü ile tanımlanan yolsuzluk tam karşılığı bulunmamakla birlikte siyaset adamları ya da kamu yöneticilerinin normları ihlal edici (hukuki, kültürel ya da ahlaki) gayrı meşru uygunsuz, kötü ve haksız davranış ve eylemlerini belirleyen genel anlamlı bir sözcüktür (Şaylan, 1975:83).
Her kurum üzerine düşen görevi layıkıyla yerine getirirse, yolsuzluk kapsamında suçu işleyen yetkililer temizlenmeye başlayacak ve gelecek nesiller daha iyi bir toplumda yaşama şansını elde edeceklerdir.
Kamu sektöründe yolsuzluk, saydamlık ve hesap verebilirlik ilkeleri uygulanmalıdır,
Hükümetlerin sağladığı bilgi sayesinde vatandaşların hükümet politikaları hakkında bilgi sahibi olmalıdır,
Mevcut durum, karar ve faaliyetler hakkındaki bilgilerin, somut ve anlaşılır olması gereklidir,
Bilgi paylaşımı, mali saydamlık, parasal ve finansal politikalarda saydamlık sağlanmalıdır,
Hükümetlerin rolü ve sorumlulukları açıkça belirlenmelidir,
Hükümetlerin faaliyetleri hakkında kamuoyunu bilgilendirilmelidir,
Bütçenin hazırlanması, uygulanması ve raporlama süreci açık olmalıdır,
Maliye konularındaki bilginin güvenilirliğinin bağımsız olması sağlanmalıdır,.
Kamu hizmetleri reformu, Yargı reformu, Vergi Politikası ve idari reformlar yapılmalıdır,
Çalışanları için etik konular ve etik eğitimi verilmelidir,
İyi yönetim ve güvenilir kamu idareler geliştirilmelidir,
Sivil toplum ve sendikalar desteklenmelidir,
Yatırımlar, vergiler ve diğer mali konular basit, anlaşılabilir olmalıdır,
Kanunlar sadece yapılmamalı, uygulanmalıdır,
Yolsuzluk konularında toplumsal farkındalık bilinci artırılmış olacaktır,
Yolsuzlukla mücadelede, kolluk kuvvetlerine olduğu kadar, diğer denetleme görevi olan kurumlara, sivil toplum kurumu/kuruluşu temsilcileri, kamu kurumu/kuruşu yetkilileri, özel sektör yetkilileri ve yerel yönetim yetkililerine seminerler verilmelidir,
Yolsuzlukla mücadelede daha etkin ve verimli olunması öncelikle, kamu sektöründe şeffaflığın sağlanmalıdır,
İyi yönetim ve hesap verme sorumluluğunun geliştirilmelidir,
Yolsuzluğa karşı toplumun duyarlılığının artırılmalıdır,
Kısa ve uzun vadeli politikaların hayata geçirilmelidir,
Uygulamaların sürekliliğinin sağlanmalıdır.
Devlet bütçesi rüşvet sonucu büyük zarar görmekte, hukuk devleti, demokrasi ve insan hakları için tehdit oluşturmakta, serbest piyasa ekonomisinin gereği olan rekabet yerini haksız rekabete bırakmakta, toplumsal düzen bozulmakta, yasalar uygulanamamakta, toplumsal dengeler bozulmakta, ahlaki değerler erozyona uğramaktadır (Türk, 2001:1).
Türk Ceza Kanunda Rüşvet Suçu
Madde 251
(1) Zimmet veya irtikâp suçunun işlenmesine kasten göz yuman denetimle yükümlü kamu görevlisi, işlenen suçun müşterek faili olarak sorumlu tutulur.
(2) Denetim görevini ihmal ederek, zimmet veya irtikâp suçunun işlenmesine imkân sağlayan kamu görevlisi, üç aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Madde 252
(2) Rüşvet alan veya bu konuda anlaşmaya varan kişinin, yargı görevi yapan, hakem, bilirkişi, noter veya yeminli mali müşavir olması hâlinde, birinci fıkraya göre verilecek ceza üçte birden yarısına kadar artırılır.
(3) Rüşvet, bir kamu görevlisinin, görevinin gereklerine aykırı olarak bir işi yapması veya yapmaması için kişiyle vardığı anlaşma çerçevesinde bir yarar sağlamasıdır.
(4) Birinci fıkra hükmü, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, kamu kurum veya kuruluşlarının ya da kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının iştirakiyle kurulmuş şirketler, bunların bünyesinde faaliyet icra eden vakıflar, kamu yararına çalışan dernekler, kooperatifler ya da halka açık anonim şirketlerle hukukî ilişki tesisinde veya tesis edilmiş hukukî ilişkinin devamı sürecinde, bu tüzel kişiler adına hareket eden kişilere görevinin gereklerine aykırı olarak yarar sağlanması hâlinde de uygulanır.
(5) Yabancı bir ülkede seçilmiş veya atanmış olan, yasama veya idarî veya adlî bir görevi yürüten kamu kurum veya kuruluşlarının memur veya görevlilerine veya aynı ülkede uluslararası nitelikte görevleri yerine getirenlere, uluslararası ticarî işlemler nedeniyle, bir işin yapılması veya yapılmaması veya haksız bir yararın elde edilmesi veya muhafazası amacıyla, doğrudan veya dolaylı olarak yarar teklif veya vaat edilmesi veya verilmesi de rüşvet sayılır.
__________________
BOZKURT, Ömer, ERGUN, Turgay, Kamu Yönetimi Sözlüğü, TODAİE Yayınları, Ankara, 1998.
ŞAYLAN, Gencay, Toplumsal Değişme, Yöneysel Bozulma ve Yolsuzluk,
ŞAYLAN, Gencay, Değişim ve Yolsuzluk, Amme İdaresi Dergisi, s:3, S:3, c:28, Eylül 1995.
TÜRK, Hikmet Sami, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadelede Uluslararası İşbirliği,
www.transparency international.org
