Tüm dünyanın gözü önünde yaşanan bu korkunç soykırımın asıl mahiyeti sadece ulusal lider Haydar Aliyev 1993 yılında siyasal iktidara yeniden döndükten sonra açıklanmış, Şubat 1994 yılında Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi Hocalı soykırımına politik-hukuki değer vermiştir. Ayrıca Azerbaycanlılara karşı zaman zaman işlenmiş soykırım ile ilgili ulusal lider Haydar Aliyev’in 26 Mart 1998’de imzaladığı kararnameyle 31 Mart Azerbaycanlıların Soykırım Günü ilan edilmiştir .

  25 Şubat 2002 yılında ulusal lider Haydar Aliyev Hocalı soykırımının 10. yıldönümü ile ilgili halka konuşmasında bu acımasız soykırımına asıl değeri vermiştir: “Hocalı faciası 200 yıla yakın bir sürede Ermeni şovinist-milliyetçileri tarafından Azerilere karşı düzenli olarak gerçekleştirilen etnik temizleme ve soykırım politikasının devamı ve en kanlı sayfasıdır ” . 

Halihazırda bu süreç Azerbaycan’ın dış politikasının temel yönlerinden biri olarak belirlenmiştir. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in başarılı dış politikası sonucunda artık bir takım uluslararası kurumlar kabul ettiği bir takım belgelerde Ermenistan işgalci devlet gibi gösterilmiştir.

  Hocalı gerçeklerinin dünyaya anlatılması, uluslararası alanda yayılması ve bizzat soykırımına objektif fiyat verilmesi yönünde sürekli olarak adımlar atılmıştır. Bu açıdan Haydar Aliyev Vakfı, özellikle onun başkanı, UNESCO ve İSESKO-nun Hoşmeramlı Büyükelçisi Mihriban Hanım Aliyeva’nın gördüğü işler oldukça takdire layıktır. Öyle ki, vakıf insanlığın en büyük facialarından biri olan Hocalı Soykırımı hakkında bilgilerin dünyaya ulaştırılması yönünde çok sistemli ve düzenli çalışmaktadır. Vakfın desteği ve organizesi ile öğrenciler arasında düzenlenen “Hocalı – çocukların gözü ile” resim yarışmasının, el işlerinin ve fotoğrafların dünyanın önde gelen ülkelerinde düzenlenen fuarı dünya kamuoyunda yirminci yüzyılın en büyük trajedisi hakkında daha dolgun tasavvur yaratmıştır.

  Ayrıca, 26 Şubat Haydar 2007 yılında Aliyev Fonunun girişimi ile Brüksel’de düzenlenen “Tecavüzün kurbanları” adlı fotoğraf ve çocuk resimlerinin fuarı da bu gerçeklerin uluslararası âleme erdirilmesi çalışmasının devamıdır. Fon soykırım ile ilgili gerçekleri dünya kamuoyuna duyurmak için 19-26 Şubat 2011 tarihinde Türkiye’nin İstanbul ve daha 25 ilinde “Hocalı haftası” adlı etkinlikler programı çerçevesinde anım törenleri yapılmıştır . Ayrıca Hocalı faciasının uluslararası alanda tanıtılması yönünde 14 Şubat 2008 yılında Berlin’de düzenlenen “Hocalı Soykırımı ve 1915 olaylarındaki gerçekler” adlı bilimsel konferans da son derece önemli olmuştur. Konferansta Haydar Aliyev Vakfı desteği ile hazırlanmış “Hocalı – çocukların gözü ile” adlı fuar düzenlenmiş, aynı zamanda Ermeni gaddarlığını yansıtan kitaplar dağıtılmıştır.

  Haydar Aliyev Vakfı’nın desteği ile Hocalı faciasının yıldönümü 2010 yılında artık dünyanın 100’den fazla noktasında anılmıştır. Soykırımla ilgili bir dizi işler fonun hazırladığı propaganda materyalleri bazında uygulanmaktadır.

  Halihazırda Haydar Aliyev Vakfı farklı ülkelerde geniş çapta düzenlediği ve facianın gerçeklerinin yayılmasına yönelik anım organizasyonları Rusya Federasyonundakı temsilcilik tarafından İslam Konferansı Teşkilatı (İKT) İşbirliği ve Diyalog Uğrunda Gençler Forumu çerçevesinde başarıyla devam ediyor.

  8 Mayıs 2008 yılında, Şuşa şehrinin işgalinin yıldönümünde İslam Konferansı Örgütü’nün (İKÖ) Gençlik Forumu’nun (İKGF) kültürlerarası diyalog üzere baş koordinatörü Leyla Hanım Aliyeva’nın girişimiyle “Hocalı’ya adalet” kampanyası oluşturulmuş, çalışmalarına ise Şubat 2009’ta başlamıştır. Halihazırda 30’un üzerinde ülkede yüzlerce gönüllünün katılımıyla başarıyla sürdürülen “Hocalı’ya adalet” uluslararası bilgi ve teşvikat kampanyası da bu işe katkısını vermektedir. Bu kampanyanın amacı uluslararası toplumu Hocalı Soykırımı ile ilgili bilgilendirmek, katliama uluslararası alanda manevi-siyasi değer verilmesine ve bu kanlı katliamın kurbanlarının hatırasının yâd edilmesini sağlamaktır.

  Artık Leyla Hanım Aliyeva’nın Hocalı soykırımının daha geniş çapta kutlanması girişimi bazı ülkelerde devlet düzeyinde desteklenmiştir.

  31 Ocak 2010 yılında İslam Konferansı Örgütü’ne üye devletlerin Parlamento Birliği’nin (İKT Pİ) Ugandanın başkenti Kampala kentinde yapılan ve 51 ülkenin parlamento heyetleri başkanlarının katıldığı VI oturumunda forumun girişimi ile “İKGF ile İKT Pİ arasında işbirliği” ile ilgili karar imzalanmıştır. “Hocalı’ya adalet” uluslararası kampanyası çerçevesinde kabul edilmiş kararnamede Hocalı faciyasına “Ermeni silahlı kuvvetleri tarafından sivil halkın toplu katliamı” ve “İnsanlığa karşı suç” gibi değer verilmiştir. Kararnamede “Hocalı’ya adalet” uluslararası kampanyasına hem ulusal, hem de uluslararası düzeyde tam destek vermeye çağıran bölüm de yer bulmuştur. Bu, uluslararası kurumlar tarafından Hocalı faciasını “insanlık suçu” olarak tanıyan ilk belgedir.

  Bu, başarılı kampanya başladıktan az sonra İKÖ dışişleri bakanları tarafından Hocalı faciasını kitle katliamı gibi değerlendirmek konusunda kararnamenin kabulüne ulaşılmasıdır. Temmuz 2009’ta ise İKÖ Gençlik Forumu ile İSESKO arasında imzalanan anlaşma doğrultusunda Hocalı faciası hakkında bilginin İKÖ ülkelerinin tarih kitaplarına ilave edilmesi konusunda anlaşmaya varılmıştır .

  Soykırımın tanınması ve katliama siyasi değer verilmesi yönünde yapılan çalışmalar artık daha ciddi sonuçlar vermektedir. Öyle ki, artık Hocalı soykırımının 14., 15. ve 16. yıldönümü Moskova’da, Almanya’da, ABD’de, Türkiye’de, Ukrayna, Kazakistan, Gürcistan, Kuveyt ve dünyanın birçok ülkesinde kutlanmıştır. 2005 Şubat’ında, 23 Şubat 2006 yılında ve 2007 Şubat’ında TBMM özel toplantılarında Hocalı Soykırımı ile ilgili konu geniş müzakere edilmiştir .

  2011 yılında Hocalı soykırımının 19. yıldönümü ABD Kongresinin Temsilciler Meclisi’nde anılmıştır . Bu yıl Şubat 19-dan 26-a kadar ise Türkiye’nin farklı kentlerinde “Hocalı haftası” adlı etkinlikler programı çerçevesinde çeşitli anım törenleri ve gösteriler planlanmaktadır.    Dünyanın bazı şehirlerinde de artık bu ölçü geniş ölçü almaktadır.

  Uluslararası hukuka göre soykırım barış ve insanlık aleyhine yönelen ameldir ve en ağır suç olarak algılanıyor. Bu konuda BM Genel Kurulu’nun 9 Aralık 1948 yılı tarihli 260 (III) sayılı kararı kabul edilmiş ve 1961 yılından yürürlüğe giren “Soykırım cinayetinin önlenmesi ve cezalandırılması” sözleşmede soykırım cinayetinin hukuki dayanağı tespit edilmiştir.

  Ermenistan’ın Azerbaycan’a karşı saldırısı sırasında bu sözleşmede tespit edilmiş soykırım suçuna giren tüm ameller Azerbaycanlılara karşı uygulanmıştır. Bu işgalci devletin yürüttüğü saldırganlık politikası 20 yıldan fazladır ki, dünya kamuoyunun gözü önünde yaşanıyor. Bu nedenle devletimiz bu sözleşmeyi göz önünde tutarak, Ermenistan Cumhuriyeti’ne karşı BM 

Sorunun çözüme bağlanması sürecinde Cumhurbaşkanı Sayın İlham Aliyev başta barış seçeneğine öncelik vermektedir. Fakat Cumhurbaşkanı İlham Aliyev Azerbaycan halkı ve devletinin bu işgali, etnik temizlik politikası ve topraklarımızın geçici olarak kaybedilmesi ile

asla barışmayacağını bildirmekle beraber, kendi topraklarımızı geri almak için tam hakkımızın olduğunu ve bunun uluslararası hukuk kuralları ile teyit edildiğini vurgulamıştır.

  Devlet Başkanı İlham Aliyev 10 Şubat 2011 yılında Goranboy’da göçmenler için kurulmuş yerleşim mahallesinin açılışında Hocalı Soykırımının yirminci yüzyılın en büyük cinayetlerinden biri olduğunu belirterek söylemiştir: “Hocalı soykırımı Ermenilerin vahşetini göstermiştir. Ama yine de söylüyorum, henüz dünyada çifte standartlar politikası mevcuttur, Ermeni lobisi, dünya Ermenileri ve onların hamileri çalışıyorlar ki, Ermenileri bu durumdan çıkarsınlar. Biz ise bundan sonra da çalışacağız ki, tüm dünya Hocalı hakkında bilsin. Bizim şimdi imkanlarımız da artıyor, propaganda olanaklarımız da genişliyor”.