Doğal gazın yükselen fiyatı ve arzındaki eksiklik, (Asya’da Çin ve Avrupa’da İngiltere başta olmak üzere,) enerji krizinin temel nedenleri arasında yer aldı.
Avrupa genelinde, enerji krizi, yavaş bir doğal gaz arzı ve artan fiyatları nedeniyle derinleşti. Son aylarda rüzgar türbinlerinin daha düşük çıktısından da etkilendi ve bu da fosil yakıtlara daha fazla bağımlılığa yol açtı. Yaz aylarında elektrik tüketimi arttıkça, doğal gaz stok seviyeleri tarihi en düşük seviyelerine düştü. Avrupa genelinde sert kış aylarında evleri ve suyu ısıtmak için doğalgaz talebi artacağından, kış başladığında durum daha da kötüleşebilir. Avrupa’daki gübre fabrikaları, doğal gaz kıtlığından en çok etkilenen sanayi birimleri arasında yer alırken, birçoğu krizin derinleşmesiyle üretimi kısmak zorunda kaldı.
Çin’in elektrik talebi, akıllı telefonlar, ev aletleri ve Çin fabrikalarının ürettiği diğer mamul malları üreten fabrikalardaki hızlı üretim artışından da kaynaklandı.
Doğal gaza talep neden artıyor?
Dünyanın dört bir yanındaki ülkeler, karbon emisyonlarını azaltma konusunda kararlıdır. Çin, 2060 yılına kadar karbon nötr olmayı taahhüt etti. Karbon emisyonlarının 2030’dan önce zirveye ulaşmasını bekliyor. Emisyonlarını azaltmak için Çin’in kömürden vazgeçmesi, diğer fosil yakıtların tüketimini azaltması ve doğal gaz ve yenilenebilir enerji gibi daha temiz enerjileri benimsemesi gerekiyor.
Avrupa Birliği, 2050 yılına kadar karbon nötr olmayı ve 2030 yılına kadar sera gazı emisyonlarını 2005 seviyelerine kıyasla %55 oranında azaltmayı hedeflemiştir. Kıtadaki ülkeler, bir enerji kaynağı olarak kömüre olan bağımlılıklarını azaltıyor ve rüzgar türbinleri ve güneş panelleri gibi daha yeşil kaynakları benimsiyor. Doğal gaz, daha temiz bir fosil yakıt olarak, geçişte bir köprü görevi görmektedir.
Doğal gaz kıtlığı tek başına enerji krizine mi neden oluyor?
Dünyanın dört bir yanındaki ülkeler, karbon emisyonlarını azaltma konusunda kararlıdır.
Çin’in, siyasi gerilimler nedeniyle Avustralya kömürünün satın alınmasını yasaklama kararı, Asya ülkesindeki elektrik üretimine de zarar veriyor.
Küresel olarak, kömür madenciliği üretimi Endonezya ve Kolombiya gibi ülkelerdeki şiddetli yağışlardan etkilendi. Diğer yerlerde, pandeminin neden olduğu işgücü kıtlığı üretimi etkiledi.
Enerji krizi Asya/Çin ve Avrupa’yı nasıl etkiledi?
Enerji krizi her iki yerde de sanayiye ve hanelere zarar verdi. Avrupa’daki haneler, elektrik şirketleri artan elektrik üretim maliyetini kabul ettikçe elektrik faturalarının arttığını gördü. Çin’deki haneler, tarifeler üzerindeki hükümet kontrolü nedeniyle şimdiye kadar daha yüksek faturalardan kurtuldu.
Enerji krizi, Asya/Çin’de üretime zarar veriyor ve yılın geri kalanında ekonominin büyümesini tehdit ediyor. Analistler ve aracı kurumlar, fabrika kapatmalarının sıkı virüs kontrol önlemleri ve emlak piyasasını dizginlemeye yönelik sıkı kısıtlamalar nedeniyle yavaşlayan ekonomiye zarar vereceği konusunda şimdiden uyardılar.
Avrupa’daki gübre üreticileri gibi bazı endüstriler, doğal gaz kıtlığı ve artan fiyatlar nedeniyle operasyonlarını kısıtladı. Gübre fiyatları daha yükseğe tırmanarak, gıda fiyatlarını yukarı çekmesi ön görülüyor. Bu nedenle, hane halkı ve düzenleyiciler, yüksek yakıt ve gıda fiyatları nedeniyle enflasyonist baskı artışı görecekler.
Kriz dünyanın geri kalanına da sıçrayacak mı?
Küreselleşen dünyada akaryakıt fiyat artışları tek bir ülke veya kıta ile sınırlı değildir. Artan yakıt fiyatları tüm ülkeleri ve tüm tüketicileri etkiliyor.
Avrupa ve Kuzey Asya ülkelerinde elektrik talebinin arttığı kış aylarında yakıt tedariğinin sıkışık kalması muhtemel. Uluslar arasında, sıvılaştırılmış doğal gaz ve kömür taşıyan gemileri önceden belirlenmiş varış noktalarından yönlendirmek için mevcut malzemeleri ve taktikleri tedarik etme rekabeti de fiyatları artırdı.
Avrupa ülkeleri, Rusya’nın boru hatlarından kıtaya akışı kısarak doğal gaz fiyatlarını manipüle ettiğinden şüpheleniyor. Rusya, önemli bir doğal gaz üreticisi ve Avrupa’nın önemli bir tedarikçisidir.
Küresel toparlanma için ne anlama geliyor?
Yüksek yakıt fiyatları sorunun sadece bir parçası. Asya/Çin’deki fabrikaların geçici olarak kapatılması, geçen yıl ülkelerin artan bir salgın karşısında ekonomilerini kilit altına almasıyla bozulan küresel değer zincirlerinin onarımını yavaşlatacak. Bu kesintiler, dünya genelinde çeşitli mal üreticilerine parça tedarikinde yeni bir aksama döngüsüne yol açacaktır.
Geçici kesintiler aynı zamanda dünyanın birçok yerinde Kasım-Ocak tatil sezonu satışlarından önce malların teslimatı için son tarihlerin kaçırılması anlamına geliyor.
Apple, elektrik kesintilerinden etkilenen üreticilerden biridir. Daha yüksek yakıt fiyatları ve kıtlığı, küresel ekonomideki enflasyonist baskıları artıracak ve düşük gelirli ekonomilerde talebin toparlanmasına zarar verecektir.
Türkiye’nin durumu nedir? Ne olabilir?
İngiltere başta olmak üzere, Avrupa genelinde, enerji krizi, yavaşlayan taşımacılıkla beraber, doğal olarak artan fiyatlara yansıyarak başladı. Türkiye’de ülke içi ulaşım açısından böyle bir sorun bulunmamaktadır.
Dış tedarik zinciri alternatif özelikler taşıdığından ülkemiz için olağan dığı bir talep artışı olmadıkça sorun yaşanmayacaktır.
Bütün Dünyayla birlikte ülkemizde de yaşadığımız yeni normalleşme süreci, üretimi artırmaktadır. Bu artışın enerji ihtiyacına ne kadar yansıyacağı tahmin edilerek ek tedbirlere ihtiyaç duyulabilir.
Yaşanan her yeni süreci krize dönüştürme çabası olan ülkemizde yetkililerin oluşabilecek her türlü senaryoya karşı çözüm önerilerini hazır tutmaları gerekmektedir.
Yurt dışından ithal edilen ve enerjiye dayanan ürünlerde oluşabilecek fiyat artışmalında alternatif yerli ürünler desteklenmelidir.
Tarım sektörünü doğrudan etkileyen gübre gibi ithal malların ülkeye geliş süreci ve dağıtım süreci takip edilerek, haksız fiyat artışının önüne geçilmelidir.
Olabilecek mühtemel fahiş fiyat artışlarına karşı süpekülasyonlar noktasında, kamuoyu bilgilendirilmelidir.
Türkiye, enerji krizi yaşayan çoğu ülkelerde olmadığı kadar enerji tedarik zincirinin üzerinde olması önemli bir avantajdır. Buna rağmen, Asya ve Avrupa ülkelerinin kendi özel şartlarından dolayı yaşadığı/yaşayacağı enerji sorunlarını dikkate alarak, ülkemizde enerji krizi algısı oluşturulması denenecektir. Şimdiden tedbirler alınarak önüne geçilmelidir.
Selâmlarımla.
Kaynak:
-https://www.moneycontrol.com/…/explained-why-europe-and…
-https://www.naturalgasintel.com/markets-very-n
Türkiye enerji krizinin neresindedir?
