25 Şubat 2004 yılında Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi Ermenistan-Azerbaycan Dağlık Karabağ sorunu için raportörü Terry Devisin Azerbaycan’a ziyareti sırasında Cumhurbaşkanı İlham Aliyev Ermenistan’ın askeri saldırısı faktlarını bir daha vurgulayarak Avrupa Konseyi’nin bu konuya siyasi değer vermesinin önemini belirtti.
Avrupa Konseyi Genel Sekreteri Walter Şvimmer 8 Nisan 2004 tarihinde Azerbaycan’a ziyareti sırasında Ermenistan-Azerbaycan sorununun çözümlenmesinin önemini vurgulayarak, bu sorunun Avrupa’da “dondurulmuş çatışma” adlandırılmasına kesin karşı olduğunu bildirmiştir. Aynı zamanda, Genel Sekreter sorunun sadece Azerbaycan, Ermenistan ve Güney Kafkasya bölgesinin değil, tüm Avrupa’nın sorunu olduğunu ve bu nedenle sorunun Avrupa düzeyinde, barışçıl yollarla çözülerek bölgede kalıcı barışın sağlanmasının gerekliliğini beyan etmiştir.
29 Nisan 2004 yılında AK PM-nin sonraki yaz oturumunda artık Azerbaycan Cumhurbaşkanı olarak katılan Sayın İlham Aliyev’in Ermenistan’ın toprak iddiaları ve askeri saldırısı hakkında detaylı konuşması büyük yankı uyandırdı ve Avrupa kamuoyunda bu çatışma hakkında geniş tasavvur yarattı. Ermenistan’ın tecavüzü neticesinde Azerbaycan’ın durumu hakkında geniş bilgi veren Cumhurbaşkanı kendisinin kararlı ve ilkeli tutumunu bir kez daha gözler önüne serdi: “… Elbette ki, biz bu durumla barışmayacağız. Azerbaycan hiçbir zaman topraklarının kaybedilmesini kabullenmeyecektir. Meselenin çözümünde uluslararası hukuk kuralları esas alınmalıdır . Azerbaycan dünyadaki tüm ülkelerin toprak bütünlüğüne saygı duyuyor ve kendisine karşı da aynı tutumu beklemektedir. Bizim toprak bütünlüğümüz sağlanmalıdır. Ermenistan’ın işgalci güçlerinin istila edilmiş bölgelerden çekilmesi. Mültecilere ve göçmenlere yurtlarına dönmek imkanı verilmelidir. XXI yüzyılda Avrupa Konseyi üyesi bir ülkenin -Ermenistan’ın Avrupa Konseyi üyesi diğer ülkenin-Azerbaycan’ın topraklarını işgal etmesine izin vermemeliyiz “.
Avrupa Konseyi üyesi ülkelerin devlet ve hükümet başkanlarının 16-17 Mayıs 2005 tarihinde Varşova’da yapılan 3. zirve toplantısında yer alan Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev konuşmasında teşkilata üye ülkelerin güvenliği alanında önemli çalışmaların yapılmasının gerektiğini belirterek, Ermenistan’ın askeri tecavüzünün ağır sonuçlarını uluslararası topluma iletti. Güney Kafkasya’nın Avrupa’nın ayrılmaz bir parçası olduğunu vurgulayan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev bu bölgede barışın ve güvenliğin sağlanmış olması ve işbirliğinin gelişmesi için tüm çabaların birleştirilmesinin gerektiğini belirterek kaydetti ki, bu, özgür, tek ve güvenli Avrupa’nın oluşturulmasına önemli katkda bulunacaktır.
Genellikle, ülkemizin yasama organı olan Ulusal Meclis’in AK PM-deki heyeti Azerbaycan’ın hak sesinin dünya kamuoyuna doğru şekilde ulaştırılmasında ayrıca, Avrupa Konseyi ile işbirliğinin genişletilmesi ve gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi’nin heyeti tarafından onlarca belge hazırlanmış ve konseyin resmi belgeleri gibi yayılmıştır. Öyle ki, “Ermenilerin Azerilere karşı yaptıkları soykırım hakkında”, “Dağlık Karabağ’da, istila altındaki topraklarda Kültür Varlıklarının imha edilmesi hakkında”, “Ermenistan ve Dağlık Karabağ’da olan askeri esirler ve rehinler hakkında”, “Mülteci ve zorunlu göçmen çocukların eğitimi hakkında”, ” Azerbaycan Cumhuriyeti’nde (Dağlık Karabağ, Laçin, Gubatlı, Kelbecer, Ağdam, Fuzuli, Cebrail, Zengilan) çevresel durum hakkında “,” Azerbaycan’ın kültürel mirasının gasp edilmesi ve dağıtılması “,” Ermenistan-Azerbaycan, Dağlık Karabağ sorunu “,” Azerbaycan’da mülteci kadın ve çocukların insani durumuna dair “vb önem arz eden belgeler 2001-2003 yılları içinde, yani sayın İlham Aliyev’in parlamento heyetine başkanlık yaptığı dönemde ve aynı zamanda, sonraki dönemde Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi’nde kabul edilmiştir.
Azerbaycan Cumhuriyeti Parlamento heyetinin gayretiyle AK PM-de çatışma hakkında objektif olumlu fikrin oluşması sonucunda 2005 yılının kış toplantısında kabul edilen belge ülkemiz için büyük önem arz etmektedir. Öyle ki, 25 Ocak 2005 yılında David Atkinsonun hazırladığı ve AK PM-de tartışmaya sunulan “AGİT Minsk Grubu tarafından incelenen Dağlık Karabağ sorunu” adlı raporu karar ve tavsiye denilen iki bölümden oluştu.
Raporun 1416 sayılı karar bölümünde Azerbaycan topraklarının büyük bir bölümünün Ermenistan birliklerinin işgali altında olduğu, aynı zamanda Dağlık Karabağ bölgesini halen bölücü güçlerin kontrol ettiği gösteriliyordu. Bununla birlikte, belgede not ediliyordu ki, Avrupa Konseyi üyesi bir ülkenin başka ülkenin topraklarını işgal altında bulundurması o ülkenin kendi üzerine düşen sorumlulukları açıkça aykırıdır ve Kurul kendi yurtlarından göçmen düşmüş insanların geri iadesi hakkını bir kez daha doğruluyordu. Aynı zamanda, Kurul BM Güvenlik Konseyi’nin bildirilerine amel etmeye, ayrıca ermeni silahlı kuvvetlerinin tüm işgal altındaki Azerbaycan topraklarından çıkarılmasına çağırıyordu. Bu talepler AK PM-nin 1690 sayılı tavsiyesinde de yer bulmuştur.
AK PM-de kabul edilen bu belgelerin uygulanmasını kontrol etmek için Dağlık Karabağ üzere alt komisyon oluşturuldu ve Büyük Britanya’da bulunan milletvekili Lord Russell Johnston bu komisyonun ilk başkanı seçildi.9 Ocak 2006 yılında Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi Dağlık Karabağ sorunu üzere Alt Komisyonu’nun Strasbourg’da yapılan olağan toplantısında Lord Russel Johnstonun hazırladığı yeni raporda Azerbaycan topraklarının işgali, Dağlık Karabağ’daki rejimin bölücü olması, bir milyon Azeri’nin yurdundan kovulması vb bilgiler yer buldu.
Bu komisyonun oluşturulmasına Ermenistan tarafı itiraz bildirse de, fakat komisyona başkanlık eden Lord Russel Johnston’ın döneminde Ermenistan’ın Azerbaycan’a karşı saldırısı ve Dağlık Karabağ meselesi daima odak noktasında olmuş, işgal altındaki ülkelerdeki gerçek durumla ilgili sürekli raporlar hazırlanarak kurul üyelerinin dikkatine iletilmiştir. Lord Russel Johnston’un 2009 yılının yazında vefatından sonra, yüksek komisyon faaliyetlerini fiilen durdurmuştur. Fakat 2010 yılında AK PM-nin yaz toplantısında kurumun Başkanı Mevlüt Çavuşoğlu Dağlık Karabağ alt komisyonunun faaliyetlerinin yeniden teşkil edileceğini beyan etmiştir.
Avrupa Konseyi resmi belgelerinde ermeni silahlı kuvvetleri tarafından işgal edilmesi olgusu defalarca kayıt edilmiş ve Ermenistan-Azerbaycan Dağlık Karabağ sorununun çözümlenmesi ile ilgili bir uluslararası örgüt olarak Avrupa Konseyi düzenli olarak kendi konumunu bildirmiştir. Öyle ki, Avrupa Konseyi Bakanlar Komisyonu başkanı sözde “Dağlık Karabağ Cumhuriyeti” nda düzenlenen “parlamento seçimleri” ile ilgili 26 Mayıs 2010 yılında Strasbourg’da bildiri vermiştir. Bildiride, Bakanlar Komisyonu Ermenistan-Azerbaycan Dağlık Karabağ sorununun barış yoluyla düzenlenmesi yönünde AGİT’in Minsk Grubu’nun ve eşbaşkanlarının çabalarını tamamen desteklediğini bildirmiş ve “seçimlerin” uluslararası örgütler tarafından tanınmadığını beyan etmiştir.
Bununla birlikte, belgede Bakanlar Komisyonu bütün partileri, aynı zamanda Avrupa Konseyi’ne üyeliğe kabul edilirken Dağlık Karabağ sorununun çözümü ile ilgili kurum önünde yükümlülük almış Ermenistan ve Azerbaycan’ı sorunun çözümünü bulmak yolunda çabalardan kaçınmamaya çağırmıştır.
Genellikle, Azerbaycan’ın Avrupa Konseyi ile diplomatik ilişkileri son yıllarda yükselen çizgi üzere gelişmiştir. Azerbaycan heyeti kurumun çeşitli kuruluşlarında yapılan etkinliklere katılarak tartışılan konulara ilişkin ülkemizin konumunu bu saygın kurumun tribününden Avrupa kamuoyuna iletiyor. Ayrıca, Azerbaycan’da gelişen süreçler Avrupa Konseyi tarafından dikkatle izleniyor ve buna uygun konum bildiriliyor.
Azerbaycan’ın Avrupa Konseyi’nin muvafık kurumları ile çeşitli alanlarda bir takım toplantıların hayata geçirilmesi de bu örgütle işbirliğinin tüm istikametlerde başarıyla geliştiğine delildir. Buna örnek olarak 2 Aralık 2008 yılında Bakü’de “Kültürlerarası diyalog Avrupa ve komşu bölgelerinde sürekli gelişimin ve barışın temelidir” konusunda düzenlenen konferansta 48 devletin ve 10 uluslararası örgütün başkanının katılımı çok büyük önem taşımaktadır. Öyle ki, Avrupa ve müslüman ülkelerinin tarihinde kültürlerarası diyalog konularında yapılan ilk uluslararası programda yeni işbirliği sürecinin temeli atıldı.
Programda yer alan devlet başkanı sayın İlham Aliyev Azerbaycan’ın kültürlerarası diyaloğun genişletilmesine büyük önem verdiğini bildirmiştir: “Biz bugün çeşitli ülkelerden kültür bakanlarının konferansını teşkil etmekle bir daha onu gösteriyoruz ki, son yıllarda Azerbaycan dini, ulusal ve etnik hoşgörü konularında çok büyük başarılar elde etmiştir. Aslında bizim ülkemizde tüm insanlar çeşitli dönemlerde, sosyo-politik yapısından bağımsız olarak, hep bir aile gibi yaşamışlardır “.
Azerbaycan hükümetinin ve Avrupa Konseyi’nin birlikte düzenlediği bu konferansta Avrupa ve komşu bölgelerinde sürekli gelişimin ve barışın sağlanmasında kültürlerarası ilişkilerin perspektif imkanları da tartışılmıştır.
Ülkemizin Avrupa Konseyi önünde alınmış yükümlülükler bağlamında işbirliğine gelince, Azerbaycan Parlamentosu 31 maddeden oluşan Avrupa Sosyal Tüzüğü’nün 18 maddesini artık Avrupa Konseyi’ne üye olduktan 3 yıl sonra onay etmiştir. Öyle ki, Azerbaycan hükümeti 6 Ocak 2004’te Avrupa Sosyal Tüzüğü’ne katılmıştır. Ana içeriği üye ülkelerin nüfusunun sosyal haklarını belirleyen Tüzük’te emek ve sosyal konularla ilgili toplam 31 hukuk yer bulmuştur. Ayrıca, ülkemiz Avrupa Konseyi’nin 55 sözleşmesi ve 8 bölüm antlaşması’na da katılmıştır. Şunu da belirtmek gerekir ki, örgüte üye olduktan sonra İnsan Hakları Müvekkili (Ombudsman) kurumu da yaratılmıştır.
Böylece, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev Avrupa Konseyi’ne üye olurken bildirdiği “Azerbaycan Avrupa’nın çok değerli üyesi olacaktır” sözleri artık gerçeğe dönüşmüştür. Avrupa Konseyi’nde bugüne kadar elde edilmiş başarılar ve Azerbaycan’ın Avrupa entegrasyon süreçlerine katılımı ülkemizin uluslararası örgütle ilişkilerinin önem arz ettiğini göstermektedir.
Avrupa Konseyi ile işbirliğinin genişletilmesi, ülkemizin Avrupa’ya bütünleşmesi, kendi çıkarlarını doğrudan temsil etmesi açısından önemli olduğu için bu alanda faaliyet Azerbaycan devletinin dış politikasının önemli unsurlarından biridir. Şu anda Azerbaycan Cumhuriyeti Avrupa Konseyi’nin insan haklarının korunması, demokratik süreçlerin geliştirilmesi, küresel sorunların çözümüne yardım, uluslararası yükümlülükleri vicdanla yerine getirmek gibi ilkelerini gözönünde tutarak, bu örgütle işbirliğini yükselen çizgi üzere geliştiriyor.
______________________
“Azərbaycan” Gazetesi, 20 Şubat 2004
“Azerbaycan” Gazetesi, 9 Nisan 2004
1 Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in 29 Nisan 2004 tahirindeki AK PM-nin ilkbahar toplantısındakı konuşması “Azerbaycan”, 1 Mayıs 2004
1 “Azerbaycan” Gazetesi, 20 Mayıs 2005
1 PACE. REC. 1690/2005. The conflict over the Nagorno-Karabakh region dealt with by the OSCE Minsk Conference.
1 PACE. REC. 1416/2005. The conflict over the Nagorno-Karabakh region dealt with by the OSCE Minsk Conference.
1 “Azerbaycan” Gazetesi, 28 Mayıs 2010
1 “Azerbaycan” Gazetesi, 3 Aralık 2008
