Unuttuğumuz tarihten bir zafer daha hatırlayım istedim. M. Kemal Paşa,11 Mayıs 1920 de Rusya’ya bir de heyet yollamıştır.1920 yılından itibaren belli aralıklarla Ankara Hükümeti; cephane, savaş malzemesi ve para yardımında bulunmuş Sovyetler Birliği de dönem dönem yardım göndermiştir.Sovyet yardımı olarak bilinen bu paraların gerçekte Buhara halkı tarafından bağış yoluyla toplanan paralar olduğu daha sonra anlaşılacaktır.
Buhara Cumhuriyetinin ilk ve son cumhurbaşkanı olan Osman Kocaoğlunun anlatımından Sovyet Yardımının Hikayesi;
1920 yılında Buhara Cumhuriyeti kurulduktan sonra, ben ilk cumhurbaşkanı olarak, yanıma başvekilimiz rahmetli Feyzullah Hocayı alarak Sovyet Rusya büyükleri ve bu arada Lenin ile temasta bulunmak üzere Moskovaya gitmiştim. Bizden bir müddet önce, Temmuz ortalarında Türkiyeden de milli hareketi temsil eden ilk heyetin Bekir Sami Beyin başkanlığında Moskova’ya gelerek Lenin, Çiçerin ve Karahan ile, bilhassa yardım temini konusunda müzakerelerde bulundukları anlaşılıyordu.
Nitekim, Kremlin Sarayında kendisi ile görüştüğümüz gün Lenin, önem verdiğini hissettirdiği Türkiyeden söz açarak, bana
– Ankaradan bir Türk heyeti geldi. Vaziyetlerini anlatarak acele yardım istedi. Bu hususta sizin fikriniz nedir? dedi.
Hiç tereddüt etmeden kendisine:
– Elbette yardım etmek gerek ve vakit geçirmeden yapılmalıdır. deyişim üzerine bu işte zaten kararlı olduklarını, fakat bazı zorluklarla karşılaştıklarını belirten bir ifade ile,
-Yardım meselesi için bizi düşündüren iki zorluk var. dedi ve devam etti.
– Birincisi Türklerin istedikleri altın para bizde pek azdır. deyince sözünü kestim.
– Bizde altın para vardır! dedim. Verebiliriz de
Lenin memnun olduğunu belirten bir baş eğişiyle devam etti.
– İkincisi, yol meselesidir. Çünkü Türklere yalnız para değil, her türlü harp malzemesi de vermemiz gerekiyor. Bunları emniyetle Ankaraya ulaştıracak yol lâzım! Halbuki Kafkaslardaki durum dolayısıyle yollar kapalıdır. Ne zaman açılabileceği malum değildir.
Biz, bu hususta ayni kanaat ve fikirde olduğumuzu söyleyerek ilave ettim:
– Kafkaslarda kurulan cumhuriyetlerle anlaşmak mümkündür. Bu bölgede Müslümanlar çoğunluktadır. Gürcüler’de Müslümanlara yakındır. Ermeniler’de keza çalışılırsa müşterek bir yol bulmak imkanı vardır. dedim.
Ayrıca paranın miktarını tespit etmek icap ediyordu. Bunu mütehassıslar tespit etsinler dedik ve bizim -aynı zamanda Hariciye Nazırı olan- Başvekil Feyzullah Hoca ile Rus mütehassıslardan mürekkep bir heyete havale ettik. Bu heyet uzun müzakereler sonunda yardım miktarını en az yüz milyon altın ruble olarak tesbit etti. Tekrar Leninle buluştuk. Lenin bu sefer yaptığımız konuşmada sözü tekrar para konusuna getirerek ne kadar verebileceğimizi sordu.
– Yüz milyon ruble dedim.
Lenin tekrar etti:
-Yüz milyon mu?
-Evet. Derhal verebiliriz!
Çarlık zamanından kalma altın rublelerimiz çoktu. Buhara hazinesindeki bu paraya Ruslar el sürmezler, dokunmazlardı. Buhara bir Çar emâreti olduğu halde, idari ve mali işlerde müstakildi. Bu sebeple bizde altın belegan mâbelâg (haddinden fazla) çoktu. (Yakın Tarihimiz, Cilt.1, shf.292-293)
Leninle bu şekilde mutabık kaldıktan sonra heyet Buhara’ya geri döner. Para yardımı meselesini meclise götürürler. O sırada Buharanın nüfusu dört buçuk milyondur. Buhara parlamentosu Türkiye’ye yüz milyon altın ruble yardımını tek itiraz sesi yükselmeden oy birliğiyle alkış ve tezahüratlar altında kabul eder.
Parlamentonun bu kararının hemen ertesi günü gereken muameleleri tamamlayarak parayı, Ankaraya yetiştirilmek üzere Rus hazinesine teslim ederler.
Buhara Hükümeti tarafından gönderilen altının sadece 18.326.800 altın rublelik kısmı, o da üç yıla yayılarak Türkiye’ye teslim edilmiştir. Türkiye’ye gönderilmesi gereken 81.673.200 altın ruble tutarındaki Özbek altını, Lenin hükümeti tarafından açıkça gasp edilmiştir.
Milli mücadelemizin kazanılmasında Buhara Halkının yardımlarını unutmamak için elimizden geleni yapmaya çalışalım.
Kalınız sağlıcakla…!!!
Buhara Cumhuriyetinin ilk ve son cumhurbaşkanı olan Osman Kocaoğlunun anlatımından Sovyet Yardımının Hikayesi;
1920 yılında Buhara Cumhuriyeti kurulduktan sonra, ben ilk cumhurbaşkanı olarak, yanıma başvekilimiz rahmetli Feyzullah Hocayı alarak Sovyet Rusya büyükleri ve bu arada Lenin ile temasta bulunmak üzere Moskovaya gitmiştim. Bizden bir müddet önce, Temmuz ortalarında Türkiyeden de milli hareketi temsil eden ilk heyetin Bekir Sami Beyin başkanlığında Moskova’ya gelerek Lenin, Çiçerin ve Karahan ile, bilhassa yardım temini konusunda müzakerelerde bulundukları anlaşılıyordu.
Nitekim, Kremlin Sarayında kendisi ile görüştüğümüz gün Lenin, önem verdiğini hissettirdiği Türkiyeden söz açarak, bana
– Ankaradan bir Türk heyeti geldi. Vaziyetlerini anlatarak acele yardım istedi. Bu hususta sizin fikriniz nedir? dedi.
Hiç tereddüt etmeden kendisine:
– Elbette yardım etmek gerek ve vakit geçirmeden yapılmalıdır. deyişim üzerine bu işte zaten kararlı olduklarını, fakat bazı zorluklarla karşılaştıklarını belirten bir ifade ile,
-Yardım meselesi için bizi düşündüren iki zorluk var. dedi ve devam etti.
– Birincisi Türklerin istedikleri altın para bizde pek azdır. deyince sözünü kestim.
– Bizde altın para vardır! dedim. Verebiliriz de
Lenin memnun olduğunu belirten bir baş eğişiyle devam etti.
– İkincisi, yol meselesidir. Çünkü Türklere yalnız para değil, her türlü harp malzemesi de vermemiz gerekiyor. Bunları emniyetle Ankaraya ulaştıracak yol lâzım! Halbuki Kafkaslardaki durum dolayısıyle yollar kapalıdır. Ne zaman açılabileceği malum değildir.
Biz, bu hususta ayni kanaat ve fikirde olduğumuzu söyleyerek ilave ettim:
– Kafkaslarda kurulan cumhuriyetlerle anlaşmak mümkündür. Bu bölgede Müslümanlar çoğunluktadır. Gürcüler’de Müslümanlara yakındır. Ermeniler’de keza çalışılırsa müşterek bir yol bulmak imkanı vardır. dedim.
Ayrıca paranın miktarını tespit etmek icap ediyordu. Bunu mütehassıslar tespit etsinler dedik ve bizim -aynı zamanda Hariciye Nazırı olan- Başvekil Feyzullah Hoca ile Rus mütehassıslardan mürekkep bir heyete havale ettik. Bu heyet uzun müzakereler sonunda yardım miktarını en az yüz milyon altın ruble olarak tesbit etti. Tekrar Leninle buluştuk. Lenin bu sefer yaptığımız konuşmada sözü tekrar para konusuna getirerek ne kadar verebileceğimizi sordu.
– Yüz milyon ruble dedim.
Lenin tekrar etti:
-Yüz milyon mu?
-Evet. Derhal verebiliriz!
Çarlık zamanından kalma altın rublelerimiz çoktu. Buhara hazinesindeki bu paraya Ruslar el sürmezler, dokunmazlardı. Buhara bir Çar emâreti olduğu halde, idari ve mali işlerde müstakildi. Bu sebeple bizde altın belegan mâbelâg (haddinden fazla) çoktu. (Yakın Tarihimiz, Cilt.1, shf.292-293)
Leninle bu şekilde mutabık kaldıktan sonra heyet Buhara’ya geri döner. Para yardımı meselesini meclise götürürler. O sırada Buharanın nüfusu dört buçuk milyondur. Buhara parlamentosu Türkiye’ye yüz milyon altın ruble yardımını tek itiraz sesi yükselmeden oy birliğiyle alkış ve tezahüratlar altında kabul eder.
Parlamentonun bu kararının hemen ertesi günü gereken muameleleri tamamlayarak parayı, Ankaraya yetiştirilmek üzere Rus hazinesine teslim ederler.
Buhara Hükümeti tarafından gönderilen altının sadece 18.326.800 altın rublelik kısmı, o da üç yıla yayılarak Türkiye’ye teslim edilmiştir. Türkiye’ye gönderilmesi gereken 81.673.200 altın ruble tutarındaki Özbek altını, Lenin hükümeti tarafından açıkça gasp edilmiştir.
Milli mücadelemizin kazanılmasında Buhara Halkının yardımlarını unutmamak için elimizden geleni yapmaya çalışalım.
Kalınız sağlıcakla…!!!
