28 Eylül 1995 yılında NATO “NATO’nun genişletilmesine ilişkin” KAİK ve müttefiklerin BİO-da işbirliği konusunda karar aldı. BIO programının mahiyeti farklı-farklı ortak Devletler ve NATO arasında onların her birinin somut ihtiyaçlarını dikkate alınması ile kişisel esaslar üzerinde kurulan ortaklıktan oluşur. 1997 yılında Madrid’de, 1999 yılında Washington’da, 2002 yılında Prag’da, 2004 yılında İstanbul’da düzenlenen konferanslarda ise bu süreç daha hızlı geliştirildi.
Azerbaycan’ın NATO ile işbirliği sonraki dönemde de yıllar geçtikçe yüksek seviyeye çıkmış, NATO uzmanları Azerbaycan ordusunun modernleşdirilmesi için ülkemize düzenli olarak teknik ve eğitim içerikli yardım etmişlerdir. Siyasi ve ekonomik açıdan sürekli gelişme elde eden Azerbaycan’da askeri kuruculuğunun da yüksek düzeyde olmasını artık herkes itiraf etmektedir. Silahlı Kuvvetlerimizin lojistik üslerinin NATO standartları düzeyinde yeniden kurulması ise doğrudan Haydar Aliyev’in Brüksel’de imzaladığı malum belgenin uygulanması sonucunda mümkün olmuştur.
1997 yılının Şubat ayında NATO Genel Sekreteri J. Solana’nın Bakü ziyareti NATO-Azerbaycan ilişkilerine önemli derecede müsbet tesir etmiş ve bu askeri-siyasi örgütün ülkemize ilişkin niyetlerinin ciddi olduğunu kanıtlamıştır. Ziyaret sırasında Azerbaycan’ın uluslararası durumuna ve dış politika faaliyetine değinen Genel Sekreter ülkemizin mevcut uluslararası alanda gittikçe daha aydın farkedilir bağımsız politika yürütmekte olduğunu vurguladı.
NATO ile askeri alanda işbirliği 1997 yılında daha da yoğunlaştırılmıştır. Bu çerçevede 1997 yılının Ocak ayında Azerbaycan Silahlı Kuvvetlerinde barış bölüğü, sonra taburu oluşturuldu. Azerbaycan Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri temsilcileri 1997 yılının Temmuz ayının 28 ‘den Ağustos ayının 8’ne kadar ABD’nin Virginia eyaletinin Norfolk kentinde NATO “Barış İçin Ortaklık” programı çerçevesinde düzenlenen barış tatbikatlarına katılımcı olmuşlar.
1997 yılının Mayıs ayının 30-da KAİK Avrupa-Atlantik Ortaklığı Şurası ile (AATŞ) değiştirildi ve böylece, NATO partner ülkeleri arasında genel siyasi işbirliği oluşturuldu. AATŞ NATO ülkeleri ve ortak-devletleri bağlamaktadır ve şu anda ona 46 ülke dahildir. Şura, siyaset ve güvenlik meseleleri üzere sürekli diyalog ve danışmaların yürütüldüğü çoktaraflı forumdur. O, ayrıca NATO ile Barış için Ortaklıkta yer alan ülkeler arasında ayrı ayrı ikili ilişkilerin siyasi temeli rolünü oynamaktadır.
XX yüzyılın sonunda NATO yeniden genişlemiştir. 1997 yılı Temmuz ayında NATO eski sosyalist kampının üyesi üç ortak devlet, Macaristan, Çek Cumhuriyeti ve Polonya’yı da saflarına katmak konusunda karar almıştır ve bu karar 1999 yılının 12 Mart’ında uygulamaya konmuştur. Birkaç yıl sonra ise, 2004 yılında daha yedi ortak devlet, Romanya, Bulgaristan, Slovakya, Slovenya ve eski Sovyet cumhuriyetleri Litvanya, Letonya ve Estonya da bloğa katıldılar. Böylece NATO üyelerinin sayısı 26’ya ulaşmış oldu.
1997 yılının ortalarında Azerbaycan NATO’nun Planlama ve Analiz Süreci (PARP) belgesine katıldı. Bu, ortak devletlerle NATO arasındaki işbirliğinin verimini artırmak amacıyla bir takım pratik tedbirlerin müştereken uygulanmasını öngörüyor. Aynı yıl Azerbaycan NATO’nun Brüksel’deki daire, karargahında kendi diplomatik temsilciliğini tahsis etti. Bu ise işbirliği ilişkilerine daha yeni ivme kazandırdı. NATO’da Azerbaycan silahlı kuvvetlerini iki subay temsil etmektedir.
1997 yılı 8 Temmuz’da devlet başkanı Haydar Aliyev Avrupa Atlantik İşbirliği Konseyi üyesi ülkelerin devlet ve hükümet başkanlarının Madrid’de yapılan zirve toplantısında bir konuşma yaparak bölgede silahlı çatışmanın ortadan kaldırılmasında Azerbaycan’ın NATO’nun ve Avrupa Atlantik İşbirliği Konseyi’nin etkin rolüne ümit beslediğini söyledi.
Kuzey Atlantik Paktı ile işbirliğinin gelişmesi alanında bir sonraki adım 14 Kasım 1997’de Devlet Başkanı Aliyev’in imzaladığı “Azerbaycan Cumhuriyeti’nin NATO ile işbirliğini daha da güçlendirmek önlemleri hakkında” talimatı oldu. Talimata uygun olarak Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Başkanı yanında NATO ile işbirliği üzere devlet komisyonu oluşturuldu. Devlet komisyonu “Barış İçin Ortaklık” programı çerçevesinde işbirliğinin birim programının hazırlanması ile alakadar ilgili bakanlık ve kuruluşların faaliyetlerinin koordine edilmesi alanında seri çalışma yapmaktadır.
1998 yılının ikinci yarısından itibaren Azerbaycan Silahlı Kuvvetlerinin askeri birlikleri BİO programı çerçevesinde NATO ile beraber hayata geçirilen askeri tatbikatlarda yer almaya başladı. 1998 Eylül’ünde NATO Genel Sekreteri J. Solana Azerbaycan’ı ikinci kez ziyaret etti. Ziyaret sırasında NATO’nun Avro-Atlantik ve bölgesel güvenliğe ilişkin tutumu Azerbaycan tarafına açıklandı ve karşılıklı ilişkilerin gelişmesine dair muzakereler yapıldı.
Kuzey Atlantik Bloku ile işbirliğini derinleştirmek yolu tutmuş Azerbaycan’a 27-31 Mayıs 1999 yılında NATO Parlamenter Asamblesi’nin Polonya’da yapılan toplantısında aynı kurumda gözlemci statüsü verildi. 28 Temmuz 1999’da Bakü’de Türkiye hükümeti ile Azerbaycan Hükümeti arasında “Kosova Türk taburu bünyesinde Azerbaycan Birliğinin faaliyetine ilişkin düzenlemeler” imzalandı. 1999 yılının Eylül ayından itibaren Azerbaycan kendi barış birliğini ilk defa olarak bu bölgeye gönderdi. 2001 yılının Ocak ayında NATO Genel Sekreteri George Robertson’un Bakü’ye gelmesi teşkilatın Azerbaycan’a artan ilgisinin göstergesi olarak değerlendirilmelidir. Genel Sekreter Azerbaycan Devlet Başkanı Haydar Aliyev ile görüşmesinde Ermenistan’ın ülkemize saldırısı, NATO ile ilişkilerin gelişme perspektifleri ve başka konular ele alındı.
Kasım 2002’de NATO Avrupa-Atlantika Ortaklık Konseyi üyesi ülkelerinin devlet ve hükümet başkanlarının Prag zirvesinde yer alan Azerbaycan Devlet Başkanı Haydar Aliyev Güney Kafkasya bölgesinde devam eden anlaşmazlıkların giderilmesinde NATO’yu daha etkin olmaya çağırdı. 18 Ekim 2002’de Azerbaycan Afganistan’a barış bölüğünün gönderilmesi ile ilgili karar kabul ederek oraya 33 kişilik özel ekip gönderdi (şu anda sayıları 45 kişi).
Azerbaycan NATO’nun saygın kurumları arasında yer alan Parlamenter Asamblesi ile işbirliğini derinleştirmek politikasını sürdürmekteydi. Bunun sonucu olarak, 19 Kasım 2002 yılında Azerbaycan NATO Parlamenter Kurulu’na ortak (asosyatif) üye kabul edildi. Böylece, cumhuriyetimiz kendi sorunlarını ve diğer güncel konularını dünya kamuoyuna duyurmak için yeni uluslararası arenaya çıkma şansı elde etti.
2003 yılında Azerbaycan NATO’nun çevik operasyon kuvvetlerinin oluşturulması ve geliştirilmesine ilişkin programa katıldı. Milli Meclisin 7 Mayıs 2003’te gerçekleştirilen oturumunda “Azerbaycan Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri bölüğünün uluslararası koalisyon bünyesinde Irak’ta düzenlenen barış operasyonlarında yer alması hakkında” karar verildi ve oraya 150 kişilik özel ekip gönderildi.
____________________________
NATO Handbook. NATO office of information and press. 1110 Brussels. Belgium, 2001, p. 473.
NATO Public Diplomacy Division. 1110 Brussels, Belgium, 2005, p. 13.
Hasanov A.M. Modern uluslararası ilişkiler və Azerbaycanın dış politikası, Bakü, 2005, s. 515.
Yine orada, s. 520.
NATO Transformed. Public Diplomacy Division. 1110 Brussels, Belgium, 2005, p. 17-18.
NATO Transformed. Public Diplomacy Division. 1110 Brussels, Belgium, 2005, p. 16.
Sümerinli C. İreli, NATO-ya doğru. Bakı, 2007, s. 31 Hasanov A.M. Modern uluslararası ilişkiler
və Azerbaycanın dış politikası, Bakü, 2005, s. 520.
Yine orada, s. 521.
Sümerinli C. İreli, NATO-ya doğru. Bakı, 2007, s. 31 Hasanov A.M. Modern uluslararası ilişkiler
və Azerbaycanın dış politikası, Bakü, 2005, s. 522.
Sümerinli C. İreli, NATO-ya doğru. Bakı, 2007, s. 13
Yine orada, s. 13.
